• ​ආයතන පද්ධතිය දුර්වලවීම
• වසර දෙකකදී සාමාන්‍ය තත්වයට පත්වීම

නිදහසින් පසු අප සාක්ෂාත් කරගෙන ඇත්තේ කුමක්ද?
ප්‍රජා වෛද්‍යවරුන්ගේ විද්‍යායතනයේ සභාපති වෛද්‍ය කපිල ජයරත්න, ශ්‍රී ලාංකිකයන්ගේ ආයු අපේක්ෂාව පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීම සඳහා ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡාවක් කැඳවා තිබුණි: එහිදී කාන්තාවන්ගේ ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 80 ක් සහ පිරිමින්ගේ ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 76 ක් බව පැවැසුණි. 1945-47 අතර කාලයේදී, පිරිමින් සාමාන්‍යයෙන් කාන්තාවන්ට වඩා දිගු කාලයක් ජීවත් වූ අතර එය අවුරුදු 46.8 ක් විය. එම කාලයේදී කාන්තාවන්ගේ සාමාන්‍ය ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 44.7 කි.

මෙය සැමරිය යුතු දෙයක්ද? සැබැවින්ම එය ජයග්‍රහණයකි. එය නොමිලේ සෞඛ්‍ය සේවා හෝ ඉහළ සාක්ෂරතාව වැනි සාධක එකක් හෝ දෙකක් නිසා ඇති වූවක් නොව, සමස්ත දර්ශකයක් නිසා ඇතිවූවකි. “හරිහැටි කාරණා නොදන්නා” අය පිළිකා අනුපාත වැඩිවීම, විශ්‍රාම වැටුප් නොමැති දුප්පතුන්ගේ (බහුතරය) ජීවන තත්වය පහත වැටීම, දරුවන්ට සිදුවන අපයෝජන ආදිය ගැන කතා කරනු ඇති නමුත්, අපගෙන් බොහෝ දෙනෙක් අවුරුදු 50 සම්පූර්ණ වීමට පෙර අපගේ සොහොන්වල සිටියා නම් අපි එවැනි මාතෘකා සාකච්ඡා නොකරමු යන කාරණය තවමත් ඉතිරිව පවතී.

ගෙවුණ වසර 77 ගැන සිතීම
ආයු අපේක්ෂාව පිළිබඳ සංවාදය නිදහසින් පසු කාලය පිළිබඳ විශාල කතිකාවෙහි ක්ෂුද්‍ර නිරූපණයකි. අඩක් තොරතුරු දන්නා අය සහ ඔවුන්ට බලය ලබා දීමෙන් පමණක් විසඳිය හැකි ගැටළු පෙන්වා දීම ඔවුන්ගේ ව්‍යාපාරයක් කර ගන්නා අය ජයග්‍රහණ නොසලකා හරිමින් අඩුපාඩු ගැන කතා කරති.

වඩාත් ඵලදායී මාර්ගයක් වන්නේ ජයග්‍රහණ සැමරීම පමණක් නොව, අඩුපාඩු මගහරවා ගැනීමයි. කැමැති සංක්‍රමණික ගමනාන්ත සඳහා ආයු අපේක්ෂාව වසර කිහිපයක් වැඩි වීම ගැන සතුටු වන්න. එහෙත් එම සන්ධ්‍යා වර්ෂවල ජීවන තත්වය වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා කළ හැකි දේ කෙරෙහි ද අවධානය යොමු කළ යුතුය.

එය ආර්ථිකය හා සමාජය සම්බන්ධයෙන්ද වලංගුය. බහුවිධ අවස්ථා මගහැරීමෙන් හා බොහෝ වැරදි කිරීමෙන් පසුව වුවද, අපි දශක කිහිපයකට පෙර ජීවත් වූවාට වඩා හොඳින් ජීවත් වෙමු.

ආහාර අනුපාතය (ආහාර සඳහා වැය කරන ගෘහස්ථ වියදම්වල ප්‍රතිශතය) යහපැවැත්ම පිළිබඳ විශිෂ්ට දර්ශකයකි. 1990 දශකයේ මුල් භාගයේදී මෙය ගණනය කිරීමට පටන් ගත් විට, සාමාන්‍ය ශ්‍රී ලාංකික කුටුම්භයක් මුළු කුටුම්භ ආදායමෙන් තුනෙන් දෙකක් පමණ ආහාර සඳහා වැය කළේය. පසුගිය වසරේ නිල දත්ත සමඟ දෙස බැලූ විට, 2019 වන විට එය සියයට 35.1 ක් වූ අතර, එය සම්පූර්ණයෙන්ම වාගේ ප්‍රතිලෝමයක් පෙන්නුම් කරයි. ආහාර අනුපාතය අඩු අගයක් ගැනීම යහපත් දෙයක් වන අතර, ඉන් පෙන්නුම් කරන්නේ සෞඛ්‍ය සහ රූපලාවණ්‍ය සත්කාර සහ වන්දනා ගමන් සහ විනෝදාස්වාදය සඳහා මිනිසුන්ට වැඩි මුදලක් ඉතිරිව ඇති බවයි. ඇත්ත වශයෙන්ම, සැලකිය යුතු වෙනසක් තිබේ: අඩුම අගය සියයට 25.6 ක් වූ කොළඹ දිස්ත්‍රික්කය වන අතර ඉහළම අගය මුලතිව් (57.5) සහ මඩකලපුව (55.3) වේ. වතුවල සේවය කරන අයගෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් සිටින නුවරඑළියේදී එය සියයට 50.1 ක් විය. නිල නොවන සමීක්ෂණ දත්ත වලින් පෙනී ගියේ අර්බුදය හේතුවෙන් ආහාර අනුපාතය විශාල ලෙස වෙනස් නොවූ බවයි. මිනිසුන් ආහාර නොවන වියදම් සමඟ ආහාර වියදම් අඩු කර ඇති බවක් පෙනෙන්නට තිබුණි.

ගෘහ වත්කම් යනු අප කොතරම් දුරක් පැමිණ ඇත්ද යන්න පෙන්වන තවත් දර්ශකයකි. නිදහසින් පසු ආසන්නතම කාල පරිච්ඡේදයේදී වඩාත් පොදු ගෘහ වත්කම් වූයේ මහන මැෂින් සහ පාපැදිය. පසුගිය 2019 වසරේ ගෘහ ආදායම් හා වියදම් සමීක්ෂණයට (HIES) අනුව, ශ්‍රී ලංකාවේ නිවාසවල මහන මැෂින්වලට (37.1) වඩා ශීතකරණ (60.7%) වැඩි ගණනක් තිබුණි. නාගරික අංශයේ, මහන මැෂින්වලට (44.2) වඩා රෙදි සෝදන යන්ත්‍ර (46.6%) වැඩි ගණනක් තිබුණි.

ශ්‍රී ලාංකික කුටුම්භවලින් සියයට 60 කට වඩා පෞද්ගලික මෝටර් වාහන හිමිකරගෙන (රෝද දෙකේ සියයට 42.2; ත්‍රිරෝද 14.6; කාර්/වෑන් 10.8) සිටියහ. පාපැදි සියයට 28.9 කින් පහත වැටී තිබුණි. 2022 දී සිදුකිරීමට නියමිතව තිබූ ගෘහ ආදායම් හා වියදම් සමීක්ෂණය බොහෝ ප්‍රමාද වී ඇත, එහෙත් 2022 අගභාගයේදී සහ 2023 මුල් භාගයේදී සිදු කරන ලද සමීක්ෂණවලින් පෙනී ගියේ සමහර කුටුම්භවලට සමහර වත්කම් විකිණීමට සිදු වී ඇති බවයි.

මෙය අපගේ මෑත කාලීන බලාපොරොත්තු සුන්වීමට හේතුව වන ආර්ථික අර්බුදයට අපව ගෙන එයි. ඒ සමඟම වසර දෙකක් ඇතුළත ජීවිතය සාමාන්‍ය තත්වයට පත් වූයේ කෙසේද යන්න පැහැදිලි කිරීමේ අවශ්‍යතාව ද පවතී.

ආයතනික අසාර්ථකත්වය සහ සාර්ථකත්වය
මැද ආදායම් උගුලෙන් මිදී ඉහළ ආදායම් තත්වයකට ළඟා වූ සෑම රටකම, සියයට 7 ක පරාසයක ස්ථාවර ආර්ථික වර්ධනයක් නිරීක්ෂණය කළ හැකිය. ශ්‍රී ලංකාවේ වර්ධනය ස්ථාවරත්වයේ ප්‍රතිවිරුද්ධයයි. ඉහළ පහළ යාම් ඇති වී ඇත්තේ රජයේ තීරණ ගන්නන්ගේ (සෑම විටම දුප්පතුන්ගේ නොවේ) රේඩාරයට හසු වීමට තරම් වාසනාවන්ත අයට හොඳ දේවල් බෙදා හැරීමේ ස්ථාවරත්වය නිසා වන අතර, ඉන් මුදල් ලැබෙන්නේ කොහෙන්ද යන්න ගැන කිසිදු අදහසක් ලබා නොදේ. තව තවත් දෑ නොමිලේ ලබා දෙන බවට පොරොන්දු වීම ප්‍රතික්ෂේප කළ දේශපාලනඥයන් තෝරා පත් කර ගත නොහැකි අය ලෙස ලේබල් කෙරුණු අතර, ඔවුන් ඔවුන්ගේම පක්ෂ විසින් ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත.

එහි ප්‍රතිඵලය වූයේ නිදහසින් පසු වසර පහක් හැර අනෙක් සියලුම කාලය තුළ ප්‍රාථමික අතිරික්තය (ණය ආපසු ගෙවීම් පසෙක තබා, වියදම් ඉක්මවා යන ආදායමක්) අත්කර ගැනීමට අපොහොසත් වීමයි. එහි තේරුම නම් පුනරාවර්තන වියදම් පවා ණය මත පදනම් වූ බවත්, මුල් වසරවලදී ප්‍රාග්ධන වියදම් සියල්ලම පාහේ අඩු පොලී සහනදායී ණය සමඟ සිදු කරන ලද අතර, 2007 න් පසු ඉහළ පොලී වාණිජ ණය සමඟ සිදු කරන ලද බවත්ය.
2022-24 ආර්ථික අර්බුදයට බලපෑ මූලික හේතුව මෙයයි. ඒ වන විට, පෙර ණය ගෙවීම සඳහා ණය ලබා ගනිමින් තිබුණි. වියත් මග බදු කප්පාදු මගින් වාණිජ ණය සඳහා ප්‍රවේශය වසා දමන ලදී. මහ බැංකුවේ දැවැන්ත මූල්‍ය මූල්‍යකරණය සමඟ ඒකාබද්ධ වූ විට ආර්ථිකය බිඳ වැටුණි, හිඟය සම්මතය බවට පත් වූ අතර උද්ධමනය අහස උසට නැගුණි. මෙම නාට්‍යයේ නළුවන් දුෂ්ට භූමිකා රඟ දැක්වුවද (ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය විසින් මෙම වගකීම පවරා ඇත), මූල හේතු අපගේ දේශපාලන සංස්කෘතිය සහ ආයතන තුළ අන්තර්ගත වේ. උදාහරණයක් ලෙස, මෙම ආයතනික දුර්වලතා ආමන්ත්‍රණය කිරීමට ගන්නා උත්සාහය අතර, 2023 අංක 16 දරන මහ බැංකු පනත සහ 2023 අංක 9 දරන දූෂණ විරෝධී පනතේ වත්කම් ප්‍රකාශ කිරීමේ විධිවිධාන ඇතුළත් වේ.

එහෙත් දේශපාලන සංස්කෘතියේ වෙනස්කම් නොමැතිව, නීති මගින් පමණක් තව තවත් එකතැන පල්වීම සහ වරින් වර අර්බුදයට යාම වැළැක්විය නොහැක. මෑත මැතිවරණවලදී වඩාත්ම විශාල පොරොන්දු දුන් පක්ෂවලට ප්‍රතිලාභ ලබා දෙන ඡන්දදායකයන් යෝජනා කරන්නේ අර්බුදය මගින් ලබා දෙන ඉගෙනුම් අවස්ථා තිබියදීත්, තවත් බොහෝ දේ කළ යුතු බවයි. විශේෂයෙන් දරිද්‍රතාවට නැවත ඇද වැටුණු ආසන්න දුප්පතුන්ට සහ පහත වැටුණු ව්‍යාපාර සඳහා අර්බුදය අතිශයින් වේදනාකාරී වූවත්, එය වඩාත් නරක විය හැකිය. වඩා වඩාත් නරක් විය හැකිය. ජනාධිපතිවරයා පලවා හැරීමෙන් පසු භාණ්ඩ හිඟය තරමක් පහව ගිය අපගේ තත්වය මෙන් නොව, පාලන තන්ත්‍රය වෙනස් වීමෙන් පසු විදුලිය නොමැතිව දිගු පැය ගණනක් ගත කළ බංග්ලාදේශය මුහුණ දුන් තත්වයටම අප රටත් ඇද වැටීමේ අවදානම තිබුණි. බංග්ලාදේශයේ, ව්‍යවස්ථාමය විධිවිධාන නොසලකා හරිමින්, අධිකරණය අඩපණ කරන ලද අතර, ව්‍යවස්ථාධායකය ක්‍රියා කිරීම නතර විය.

ශ්‍රී ලංකාවේ විධිමත් හා අවිධිමත් ආයතන ක්‍රියාත්මක වුණි. දේශපාලනඥයෝ ව්‍යවස්ථාමය විකල්ප ගවේෂණය කළ අතර, ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ තීන්දුවලට ගරු කළහ. පොලිසිය සහ විරෝධතාකරුවෝ මහේස්ත්‍රාත්වරුන්ගේ තීන්දුවලට ගරු කළහ. ව්‍යාපාරික ප්‍රජාව, වෘත්තීය සංගම් සහ පුරවැසි කණ්ඩායම් විරෝධතාකරුවන්ට බලාපොරොත්තුවක් ලබා දුන්හ. පාර්ලිමේන්තුව අත්පත් කර ගැනීමට ඉල්ලීම් කළ විට, ගෝඨාගෝගම විරෝධතාකරුවන් ඒ සඳහා ගියේ නැත. ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීම සඳහා දැඩි එහෙත් අවශ්‍ය පියවර ගත් විට, වීදි පුරා කළකෝලහාල හට ගත්තේ නැත. 

පසුගිය දශක හත තුළ අපගේ ආයතන දුර්වල වී ඇත. නමුත් ඒවා පෙර නොවූ විරූ පීඩනයකට සම්පූර්ණයෙන්ම යටත් වූයේ නැත. අද පවා, රාජ්‍ය යන්ත්‍රෝපකරණවල පක්ෂ පාලනය ශක්තිමත් කිරීම සඳහා රජයේ යෝජනා ප්‍රතිරෝධයට ලක් වෙමින් පවතී.

අප සාක්ෂාත් කරගත් දේ සමරන විට, කළ හැකිව තිබූ දේ ගැන ශෝක වන විට සහ වඩා හොඳින් කිරීමට උත්සාහ කරන්නේ නම්, අපට තවමත් බලාපොරොත්තුවක් ඉතිරිව පවතී.

“ඩේලි එෆ්ටි” පුවත්පතේ පළවූ ලිපිය සිංහලට පරිවර්තනය කළේ

අනිල් කරුණාරත්න