අක්කරපත්තුව ආලයඩි වෙම්බු ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයට අයත් මොට්ටයාගල ඓතිහාසික පුරා විද්‍යා ස්ථානයේ වූ දාගැබක කොටස් ඇතුළු නටබුන් ප‍්‍රදේශය පසුගිය දිනෙක මුළුමනින්ම ඩෝසර් කර දමා කුඹුරක් හදා තිබෙන ආකාරය සැබවින්ම කණගාටුදායක දසුනක් විය. අම්පාර නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 26ක් ගිය තැන හමුවන අක්කරපත්තුව නගරයේ සිට දකුණු දෙසට වැටි ඇති සාගම පාරේ කිලෝ මීටර් තුන හතරක් යන විට මාර්ගයෙන් වම්පස කුඹුරුයායක් මැද ඓතිහාසික මොට්ටයාගල කන්ද හමුවෙයි. මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් දෙකතුනක් උසැති මේ කඳුපාමුල මෙතෙක් කල් ස්වභාවික උපද්‍රවයන්ට පවා හසු වී, එහෙත් නොනැසී පැවති පුරා විද්‍යාත්මක නටබුන් මෙලෙස ඩෝසර් කර කුඹුරක් සෑදීම සැබවින්ම ප‍්‍රහේළිකාවකි. කඳු පාමුල පිහිටි මේ පුරා විද්‍යා ස්ථානය ඈත අතීතය දක්වා දිවයන්නකි. මහානාග රජුගේ කාලයේ සිට යඨාලතිස්ස, ගෝඨාභය, කාවන්තිස්ස යන රජ සමයන් දක්වා මෙහි අතීතය දිව යන බව ඉතිහාසයේ කියැවෙයි. මෙම කඳු ගැටය අනුරාධපුර මුල් යුගයට අයත් ක‍්‍රි.පූ 1 සහ තුන යන සියවස් වලට අයත් පූර්ව බ‍්‍රාහ්මීය අක්ෂර වලින් සමන්විතය. මහාචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන ශූරින් විසින් රචිත Imscrittion of Ceylon Part - 01 හී ශිලා ලිපියේ මෙම ස්ථානය පිළිබඳව සටහන් වී ඇත. කෙසේ නමුත් පසුගිය දිනෙක මෙම අපරාධය දැක බලා ගැනීමටත්, මහා සඟරුවන ගේ විරෝධතාව සහ සත්‍යග‍්‍රහය වාර්තා කිරීමටත් එහි ගිය අපට මෙම ස්ථානයේ ඇති බෞද්ධ ෙඓතිහාසික උරුමයේ වටිනාකම මැනවින් වැටහිණි. එක්තරා කාලයක ප‍්‍රභාකරන් සහ ඔහුගේ ත‍්‍රස්ත නඩය නිජබිම් සංකල්පයක් ගැන කීවේ බහුතර දෙමළ ජනතාවක් වෙසෙන කුඹුරු යායක් මැද පිහිටි මෙවන් බෞද්ධ උරුමයන්ද පෙනී පෙනී තිබියදීය. ප‍්‍රභාකරන්ගේ අති අමානුෂික එල්.ටී.ටී.ඊ පාලන සමයේදීවත් කඩා බිඳ විනාශ කර ගැනීමට නොහැකි වූ මෙම ස්ථානය වර්තමානයේ කඩා බිඳ ඩෝසර් කිරීම හද කම්පා කරවන්නකි. මේ දැවැන්ත මොට්ටයාගල කඳු මුදුනේ තවත් බෞද්ධ නටබුන් රැසක් විය. මෙහි කිසිදා නොසිඳෙන්නේ යැයි සැලකෙන දිය පොකුණකි. ගලින් කරන ලද පඩි පෙළකි. කඳු මුදුනේ චෛත්‍යයක් තිබූ බවට නටබුන්ය. කඳු මුදුනේ සිට අවට බැලූ විට පෙනෙන්නේ මනරම් දසුනකි. නැගෙනහිර මුහුදු තීරයත් ඒ අතරතුරින් පෙනෙන කුඹුරු යායත් කලාතුරකින් දක්නට ලැබෙන දර්ශනයකි. රජසමයේ ඉතා සශ්‍රීකව මෙන්ම බෞද්ධ සංස්කෘතියෙන් තෙදවත් වන්නට ඇතැයි සැලකෙන මේ භූමිය පිළිබඳව පුරා විද්‍යා නාම පුවරුවක්වත් අප යන විට එම ස්ථානයේ නොතිබිණි. මේ අතර මොට්ටයාගල කන්දේ එක් තැනක කෙටූ බුදුරුවකි. එතරම් පැහැදිලි නැති මේ බුදුරුවේ කටයුතු සම්පූර්ණයෙන් අවසන් කර නොතිබුණි. මෙම ගල පාමුල ඇති කුඹුරු යායේ හිමිකරු මුස්ලිම් පුද්ගලයකු වන අතර මෙම ඩෝසරයේ රියැදුරු දෙමළ ජාතිකයෙකි. මෙම මුස්ලිම් ඉඩම් හිමියා තම කුඹුරු පුළුල් කරනු වස් මෙය ඩෝසර් කර ඇත. මේ පිළිබඳව අක්කරපත්තුව සිංහල සංවිධානයේ ලේකම්. එච්.සමන් මහතාට දැනගන්නට ලැබීමෙන් පසුව මාධ්‍යවේදීනට මේ බව දැනුම් දී ඇති අතර ඒ මඟින් අම්පාර විද්‍යානන්ද පරිවේනාධිපති කිරිඳිවැල සෝමරතන හිමියෝ දැනුවත් කළේය.මේ අතර සමන් මහතා අක්කරපත්තුව පොලීසියත්, පුරාවිද්‍යා නිලධාරීනුත් වහාම දැනුවත් කිරීමට පියවර ගත්තේය. ඉන් පසුව අක්කරපත්තුව පොලිසිය මගින් පුද්ගලයන් දෙදෙනා  උසාවියට ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසුව රුපියල් 25,000/- බැගින් දඩ නියම කර මුදා හැරියේය. මොට්ටයාගල කඳු මුදුනේ වූ චෛත්‍යයද නිධන් හොරුන් විසින් හාරා දමනුලැබ තිබුණු අතර කඳු පාමුල දාගැබේ නිධන්ද රැගෙන යන්නට ඇතැයි විශ්වාස කෙරේ. දාගැබේ ගඩොල්ද එතැන තිබූ ගල් කණුද ඩෝසරයට අසුවී කැඞී බීඳී විනාසවී ගොසිනි. පසු ගියදා මෙම ස්ථානයට වැඩම කළ මහා සඟරුවන විරෝධතා ව්‍යාපාරයක සහ සත්‍යග‍්‍රහයක යෙදුනහ. අම්පාර විද්‍යානන්ද පරිවේනාධිපති කිරිඳිවැල සෝමරතන හිමියන් එම අවස්ථාවේදී මෙම සිද්ධිය පිළිබඳ අදහස් පළ කළේ මෙසේය. ‘‘අද මේ ප‍්‍රශ්නය පිළිබඳව සමහර නිලධාරීන් මුනිවත රකිනවා. අපි සාමාකාමී විරෝධතාවෙන් සත්‍යග‍්‍රහයෙන් පෙන්වා දෙන්නේ බෞද්ධ උරුමයන් රැුකගත යුතුයි කියලයි. උතුරු නැගෙනහිර තිබෙන බෞද්ධ උරුමයන්ට අත්වෙලා තියෙන ඉරණම එතරම් හොඳ නෑ. අපි අන්‍ය ජාතීන්ට, අන්‍ය ආගම්වලට, අන්‍ය සිද්ධස්ථානවලට ගරු කරනවා. බෞද්ධයෝ වශයෙන් අපි කවමදාවත් අන්‍ය සිද්ධස්ථාන වලට හානි පමුණවලා නෑ. නමුත් සීගිරිය වැනි ස්ථානයක් නැගෙනහිර තිබුණානම් ඒකත් ඩෝසර් කරලා ඉවරයි. එහෙම නැත්නම් ඒක ගල්කෝරියක් බවට පත්වෙලා ඉවරයි. ජනාධිපති තුමා තිස්වසරක යුද්ධය අවසන් කරලා මේ රටේ හැමෝටම නිදහස ලබා දුන්නා එසේ නම් පුරා විද්‍යා නිලධාරීන් මෙන්ම ආරක්‍ෂක අංශ නිලධාරීන් මෙවැනි ස්ථාන රැක ගැනීමට අවශ්‍ය කටයුතු සිදු කළ යුතුයි. මේ විනාශ වූ දාගැබ අපේ ශිෂ්ටාචාරයේ වැදගත් සලකුණක්. අද ඒ සලකුණ නෑ. මේ ස්ථානය තවදුරටත් විනාශ වෙන්නට ඉඩ නොදී අවශ්‍ය පියවර ගත යුතුයි. ඒ මගින් අපේ උරුමය ඉරහඳ පවතින තුරා රැකගත යුතුයි. මෙම අවස්ථාවේදී, ගල්මඩුකන්ද පුරාන රජ මහ විහාරයේ විහාරාධිපති හෑගොඩ විමලඥාන හිමියෝද අදහස් දැක්වුහ. වැඩම කළ සියලූම භික්ෂූන් වහන්සේලා පෝස්ටර් රැගෙන විරෝධතාවේ නියැළීමෙන් අනතුරුව සත්‍යග‍්‍රහයක්ද පැවැත්වූහ.

සටහන සහ සේයාරූ - දිගාමඩුල්ල සමන් දිසානායක සහ අම්පාර වසන්ත චන්ද්‍රපාල