මෙරටට නිදහස ලැබීමේ තැන් සිට මේ දක්වා විවිධ ආණ්ඩු මාරුවීම් සමග රටේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිවලද යම් ‍යම් වෙනස්කම් ඇතිවූ බව නිරීක්ෂණය කළ හැකිය. 1948 නිදහස ලැබූ කාලයේ මෙරට පැවතියේ මිශ්‍ර ආර්ථිකයකි. යම් මට්ටමකට රජය මැදිහත් වන අයුරින් මෙම ආර්ථික ක්‍රමය සැකසී තිබුණි.  එය දේශීය නිෂ්පාදනය ඉහළ නැංවීමට විශේෂ අවධානයක් ලබා දුන් එකකි.  

1977 දී ලිබරල් නැතහොත් විවෘත ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක් වෙත යොමු වීම නිසා මේ රටේ ආර්ථිකය විශාල වෙනස්වීමකට ලක් විය. විවෘත ආර්ථිකය හඳුන්වාදීමෙන් පසුව රජයේ මැදිහත්වීම් අවම වීමේ තත්වයක් පවතිණ. මිල පාලනය ආදිය කෙරෙහි පවා රජයේ අවධානය අවම විය. ආර්ථිකය සම්පූර්ණයෙන් නිදහස් කිරීමේ අපේක්ෂාවකි ඒ තුළ දැකිය හැක්කේ. විවෘත ආර්ථික ක්‍රමය යටතේ ප්‍රධාන කාරණා දෙකක් කෙරෙහි අපගේ අවධානය යොමු කළ හැකිය. ඉන් එකක් නම් ඉල්ලු‍ම සැපයුම මත මිල තීරණය වන අන්දමේ නිදහස් ආර්ථික ක්‍රමවේදයකට ගමන් කිරීමයි. දෙවැන්න වෙළෙඳපොළ සඳහා රජය විසින් පැනවෙන විවිධ නියාමන අඩු කිරීමයි.

නිදහස් ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති ලංකාවට හඳුන්වාදීම සුවිශේෂී අවස්ථාවකි. එයින් ලංකා ආර්ථිකයේ නිෂ්පාදන අංශයේ පුළුල්වීමක් සිදු විය. නිදහස් වෙළෙඳපොළ තුළ රාජ්‍ය ආයතන පවත්වාගෙන ගිය අතර විදේශීය ආයෝජකයන්ට තම ව්‍යාපාර පවත්වාගෙන යාමට අවශ්‍ය ආයතනික ව්‍යුහයක් සැකසී තිබිණ. ආරම්භයේදී මේ ආයතනික ව්‍යුහයෙන් නිෂ්පාදන අංශ වර්ධනය කිරීමට යම් ආකාරයක ඉතාම හොඳ පහසුකමක් සේවාවක් සැපයිණ. ඒත් සමගම මූල්‍ය වෙළෙඳපොළෙහි මෙතෙක් පැවැති ඇතැම් බාධා ඉවත්වීමට අවශ්‍ය පරිසරය ගොඩනැගුණි.

එහෙත් 1977-1988 දක්වා පැමිණි කාලයට වඩා 1989 පමණ කාලයේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සකස් කරන්නට සිදු වූයේ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ හා ලෝක බැංකුවේ සහයෝගය ද ඇතිවය. ලිබරල්වාදී ව්‍යුහාත්මක ගැලපුම් මගින් නිදහස් ආර්ථිකයේ පැවැති අඩුපාඩු මගහරවාගෙන ඊට අවශ්‍ය සකස්කිරීම් සඳහා පරිසරයක් නිර්මාණය කෙරිණ.  මෙහිදී රජයේ මැදිහත්වීම තවදුරටත් අවම විය. නව ලිබරල් ප්‍රතිපත්තියක් යටතේ මෙම කාලය වන විට පෞද්ගලිකකරණය ආදිය කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු විය. රාජ්‍ය ආයතන පෞද්ගලිකකරණය කිරීමට හේතු වශයෙන් දැක්වූයේ රාජ්‍ය ව්‍යවසායන්ගේ පැවැති අකාර්යක්ෂමතාව, සේවකයන්ගේ වැඩිකම, පාඩු ලැබීම ආදියයි.

1994 සිටද මේ රටේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති තුළ සිදුවූයේ ලිබරල් ආර්ථිකය තව දුරටත් ඉදිරියට යාමකි. එහෙත් මේ කාලයේ සුබ සාධන අංශ කෙරෙහි ආණ්ඩුවේ යම් අවධානයක් යොමු වූ බව පෙනේ.

2006 - 2016 දක්වා කාලයේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති ලිබරල්වාදී ව්‍යුහය තුළම රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් ඉහළ නංවන තත්වයක් දැකිය හැකිය. මෙහිදී අනුගමනය කළේ ධනවාදී රටවල් ආදර්ශයට ගැනීමට වඩා චීනය වැනි රටවල් භාවිතයට ගත් සංවර්ධන ආකෘතියයි. චීනය වැනි රටවල් කළේ රාජ්‍ය අංශයද ශක්තිමත්ව පවත්වාගෙන එහි සහයෝගය ද ඇතිව නිදහස් ආර්ථිකයක් පවත්වාගෙන යෑමය. පෞද්ගලිකකරණය වෙනුවට  රාජ්‍ය ව්‍යවසායයන් නැවත ප්‍රතිව්‍යුහගතකිරීම කෙරෙහි මෙකල අවධානය යොමු වූ බව පෙනේ. අදවන විට නැවතත් ක්‍රියාත්මකවන්නේ  රාජ්‍ය ව්‍යවසායන් යම් මට්ටමකට අඩු කරගනිමින් පෞද්ගලිකකරණය පැත්තට යොමු වූ නිදහස් ආර්ථිකය විශාල වශයෙන් වර්ධනය කරමින් යන ලිබරල්කරණ ප්‍රතිපත්තියකි.  

මේ අන්දමට කලින් කලට අපේ රටේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වෙනස්වෙමින් ඉදිරියට පැමිණි බව පැහැදිලිය. එහෙත් පොදුවේ සලකා බැලූ විට මේ සෑම තැනකම මූලික වශයෙන් ඇත්තේ ප්‍රතිපත්ති දෙකක් පමණි. එකක් නම් ලිබරල් ආර්ථිකයයි. එනම් නිදහස් වෙළෙඳපොළ ආර්ථිකයයි. අනෙක රාජ්‍ය ව්‍යවසායයන් යම් මට්ටමකට ශක්තිමත් කොටගෙන නිදහස් ආර්ථිකයද  පවත්වාගෙන යන ආර්ථික ක්‍රමයයි.

රටක ප්‍රධාන ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති මේ අන්දමට  දිගින් දිගටම  වෙනස්වීම එතරම් සුබදායී නොවේ. යම්කිසි රජයක් ආර්ථික සැලසුමක් සකස් කළ පසු එම ප්‍රතිපත්තිය ඊළඟට එන ආණ්ඩුව විසින් වෙනස්  කෙරෙන්නේ නම් එයින් සිදුවන්නේ සංවර්ධන ක්‍රියාවලියට විශාල බාධාවකි. වැදගත් වන්නේ එක ප්‍රතිපත්තියක සිටිමින් නිශ්චිත ඉලක්කයකට යාමය. නව රජයක් පැමිණ ප්‍රතිපත්ති වෙනස්කළ විට ඒවා සැලසුම් කිරීමට හා ක්‍රියාත්මක කිරීමටද සැලකිය යුතු කාලයක් ගතවේ. වර්තමානය වනවිට ප්‍රතිපත්ති බොහොමයක් සකස් කෙරෙන්නේ දේශීය හා විදේශීය ණය ලබා ගෙනය. එසේ ණය ලබාගෙන ආදායම් ඉපදවීම සඳහා යම් සැලසුමක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී ආණ්ඩු වෙනස්වීමක් නිසා එය අතරමැදදී  නැවතුණහොත් අපේක්ෂා කළ ඉලක්ක අපතේ යයි. එසේම ණය ගෙවීමට ඇතිකොටගෙන තිබූ සැලසුම ද අවුල් සහගත තත්වයට පත් වේ. අපි බොහෝ අවස්ථාවල එබඳු අර්බුදවලට මුහුණ පා ඇත්තෙමු.

ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති කෙටිකාලීනව දිගින් දිගටම වෙනස්වීම  ආයෝජකයන්ට ද ඔවුන්ගේ නිශ්චිත සැලසුම් සඳහා යාමට මහත් බාධාවකි. සෑම සංවර්ධිත රටකම පාහේ දිගුකාලීනව ක්‍රියාත්මක වන නිශ්චිත ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියක් වේ. කාලීන අවශ්‍යතාව මත යම් යම් අතුරු සැලසුම් සම්පාදනය වුවත් අර නිශ්චිත ප්‍රධාන ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය වෙනස් නොවේ.

අපේ රටේ මෙසේ නිරන්තරයෙන් ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති   වෙනස්වන්නේ ඇයි? එසේ  නොවීමට නම් අප කළ යුත්තේ කුමක්ද යන්න විමසා බැලීම වැදගත් කරුණකි. සැලසුම් කරන ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය නිසියාකාරයෙන් ක්‍රියාත්මක කරන්නට අවශ්‍ය ආයතනික පද්ධතිය සකස් කළහොත් ආණ්ඩුවකින් ආණ්ඩුවකට ප්‍රතිපත්ති වෙනස් කිරීමේ උවමනාවක් පැන නගින්නේ නැත. කුමන රජයක් යටතේ වුවත් ආයතනික ව්‍යුහයෙන් සහයෝගය ලබා ගැනීමට අවශ්‍ය පසුබිම නිර්මාණය කළ යුතුවේ.

කොරෝනා අර්බුදය ඇතුළු හේතු නිසා අද අප මුහුණ දී සිටින ආර්ථික තත්වය සලකා බලමු. එහිදී ප්‍රධාන ප්‍රශ්න දෙකක් අප හමුවේ ඇත. එක් පැත්තකින් මෙය ආර්ථිකය කඩා වැටී එහි නිෂ්පාදන අංශය සංකෝචනය වී ඇති අවස්ථාවකි. අනෙක් පැත්තෙන් සේවා වියුක්තිය ආදී සමාජීය ගැටලු‍, සුබ සාධන අවශ්‍යතා සහිත අවස්ථාවකි. දැන් අපට අවශ්‍ය වන්නේ මේ කාරණා දෙකම සම බර කොට ගෙන යා හැකි වන අන්දමේ ආර්ථික සැලසුමකි. මේ අංශ දෙකම සමබර කිරීමට නම් මේ අවස්ථාවේ අපට අවශ්‍ය වන්නේ ඉල්ලු‍ම් කළමනාකරණ ප්‍රතිපත්තියකට වඩා  සැපයුම් කළමනාකරණ ප්‍රතිපත්තියකි. එය  අපේ නිෂ්පාදන අංශය පුළුල් කිරීමට, විශේෂයෙන්ම ආයෝජන පරිසරය සකස් කරන්නට අවශ්‍ය ක්‍රියාමාර්ග ගත හැකි ආකාරයේ ප්‍රතිපත්තියක් විය යුතුය.

ආර්ථික අර්බුදයක් සහිත සමයක දේශීය මෙන්ම විදේශීය ආයෝජකයන්ද තම ආයෝජන කටයුතු සදහා දක්වන පෙළඹීම අඩුය. එබැවින් මෙකල අවධානය යොමු විය යුත්තේ ආයෝජන අවස්ථා උදාකර ගැනීමට හිතකර ව්‍යාපාර පරිසරයක් ඇති කිරීමය. රටේ ජනතාවගේ ආදායම් මාර්ග කෙරෙහි ඉඩ සලසන අවස්ථා නිර්මාණය කරන්නෝ  මෙරට ව්‍යාපාරිකයෝය. ඔවුහු මේ රටේ රැකියා උත්පාදනය කරති. දල දේශීය නිෂ්පාදිතයට දායක වෙති. එබැවින් දේශීය නිෂ්පාදකයන්ට ඔවුන් ගේ නිෂ්පාදන පුළුල් කරගත හැකි ව්‍යාපාර හා ආයෝජන පරිසරයක් ඇතිවන විදියේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති කෙරෙහි අවධානය යොමුවීම ඉතාම වැදගත්ය. ඔවුනට නිෂ්පාදනය සඳහා ඇති බාධා ඉවත් කිරීම කළ යුතුය. සැපයුම් අංශය වර්ධනය කිරීමට කළ යුතු ප්‍රධානම දේ එයයි.

අපනයන ඉලක්ක කරගත් ආර්ථිකයකට යාමට නම් නිෂ්පාදන වියදම පහත වැටීම අවශ්‍ය වේ. අපනයන තරගකාරීත්වය වැඩි කළ හැක්කේ එමගිනි. අපනයන වෙළෙඳපොළෙහි ප්‍රධාන තීරකය වන්නේ භාණ්ඩයේ මිල වේ. නිෂ්පාදන වියදම පහත හෙළීමට ප්‍රධානම අමුද්‍රව්‍ය වන විදුලිය සහ අනෙකුත් බලශක්ති ප්‍රභවයන්ගේ මිල පහළ මට්ටමක තිබීම  වැදගත්ය. අනෙක් පැත්තෙන් වක්‍ර බදු පාලනයට වඩා විධිමත් බදු ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කිරීම යෝග්‍ය වේ.

සුබසාධනය යන්න සැලකිල්ලට ගතහොත් දිළිඳු ජනයාට මුදල් ලබා දීමට වඩා කළ යුත්තේ ඔවුන් බලගැන්විය හැකි අවස්ථා වෙත යාමය. මුදල් ආහාර ආදිය ලබා දීම තාවකාලික කෙටි විසඳුමකි. නිෂ්පාදන අංශය පුළුල් කිරීම හරහා රැකියා අවස්ථා ඇති වීමෙන් ඔවුන්ට යම් ආර්ථික දායකත්වයක් ලබා දීමට හැකියාව ලැබේ.

අනෙක් අතින් අපේ අධ්‍යාපන ක්‍රමයත් ශ්‍රම වෙළෙඳපොළත් ලෝකයේ අලු‍ත් තාක්ෂණයට ගැලපෙන සේ සකස් කළ යුතුව ඇත. නූතනයේ ඇතිවීතිබෙන රැකියා වෙළෙඳපොළෙන් ප්‍රයෝජන ගත හැක්කේ එවිටය. ඒ අනුව අප ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති සකස් කළ යුත්තේ නව තාක්ෂණික ලෝක ආර්ථිකය හා ගනුදෙනු කළ හැකි පරිසරයකට ගැලපෙන ලෙසය. එසේ නොවුණහොත් අප දිළිඳු රටක් වීමේ අවදානමෙන් මිදිය නොහැකිය. අද අප අතර ඇති සාම්ප්‍රදායික රැකියා  බොහොමයක් තව වසර දහයකදී මුළු ලෝකයෙන්ම තුරන් වී යන තත්වයක් ඇතිවිය හැකිය. තාක්ෂණය සමග බද්ධවූ රැකියා වෙළෙඳපොළ හඳුනාගත යුත්තේ ඒ නිසාය.

පෞද්ගලිකව මා දරන අදහස නම් 1948 සිට මේ දක්වා මේ රටේ පැවැති ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති වරින් වර වෙනස්වීම, ආයෝජනය, නිෂ්පාදනය ඇතුළු සමස්ත ආර්ථිකයටම බාධාවකි. මෙතෙක් අප අනුගමනය කළ සෑම ආර්ථික ප්‍රතිපත්තියකම දුර්වල ලක්ෂණ වගේම හොඳ ලක්ෂණ ද තිබෙන බව කිව යුතුය. ඇතැම් ඒවා හොඳින් සැලසුම් කළ ප්‍රතිපත්ති වේ. එහෙත් ගැටලු‍ව ඇත්තේ ඒවා කොතෙක් දුරට සාර්ථකව  ක්‍රියාත්මක කළේ ද යන්නයි. මෙතෙක් සැකසූ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති නිසි පරිදි ක්‍රියාවට නැංවූයේ නම් මේ වන විට දියුණු ආර්ථික සංවර්ධනයක් ළඟා කරගැනීමේ හැකියාව පැවතිණ. එම ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක නොවීමෙන් දැන් සිදු වී ඇත්තේ ණය බර වැඩි වී, ආදායම් අහිමි වී, දිළිඳු භාවයට පත් වී ආර්ථික අර්බුදයක් නිර්මාණය වීමය.

(*** සටහන – ගාමිණී කන්දේපොළ)