“සමාජීය, පාරිසරික සහ සදාචාරාත්මක පුනර්ජීවනයක් තුළින් සමාජය ඉහළ තලයකට ඔසවා තැබීමේ” අරමුණින් ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා මුලපිරීම දියත් කරන බව ජනාධිපති අනුර කුමාර දිසානායක නිවේදනය කළේ 2025 ජනවාරි 1 වැනිදාය. ඒ සඳහා ඔහු කාර්ය සාධක බළකායක් ද පත් කළේය.

ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා යනු සැබැවින්ම රජයට මෙන්ම රටටද වැදගත් මුලපිරීමකි. දැඩි ආර්ථික අර්බුදයකින් මිදුණු රටක් ලෙස, ජාතික ජන බලවේගය රජයට හෝ ඕනෑම රජයකට ඒ සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ ජනතාවට ආර්ථික පෙරමුණේ දී ලබා දීමට ඇත්තේ තිත්ත ඖෂධයක් පමණි. ජාතික ජන බලවේගයේ පූර්ව මැතිවරණ පොරොන්දු නොසළකමින්, ඡන්දදායකයන් ජාතික ජන බලවේගය බලයට පත් කරන විට ඒ කාරණය නොදැන සිටියා විය නොහැක. එබැවින්, හිඟයන් සහ පෝලිම්වල දැඩි දුෂ්කරතාවලට නැවත ඇද වැටෙන්නේ නැතිව රජය ආර්ථිකය මාර්ගයේ තබා ගැනීමට නම්, ආර්ථික පෙරමුණේදී ඡන්දදායකයන් ගෙන් යම් නම්‍යශීලී බවක් අපේක්ෂා කළ හැකිය. එහෙත් පිරිසුදු රජයක් සහ පිරිසිදු සමාජයක් පිළිබඳ පොරොන්දුව වඩාත් බරපතල ය. ජාතික ජන බලවේගය රජය අවම වශයෙන් පිරිසිදු රජයක් සහ පිරිසිදු සමාජයක් කරා ගමන් කරන බව නොපෙන්වන්නේ නම්, ආර්ථික දුෂ්කරතා වඩාත් තියුණු ලෙස දැනෙනු ඇති අතර, එය රජයට පමණක් නොව රටටද ප්‍රතිවිපාක ඇති කරනු ඇත. එම දෘෂ්ටිකෝණයෙන් බලන කල, ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා මුලපිරීම හරහා රජය පාරිසරික පිරිසුදුකම පමණක් නොව “සමාජ හා සදාචාරාත්මක පුනර්ජීවනයක්” පිළිබඳ බලාපොරොත්තුවද නිර්මාණය කරන බව නිවැරැදිය. අභියෝගය වන්නේ මෙම බහුවිධ හා සංකීර්ණ ඉලක්ක සපුරා ගන්නේ කෙසේද යන්නයි.

පසුගිය දින කිහිපය තුළ කාර්ය සාධක බළකායේ සමහර සාමාජිකයන් විසින් මාධ්‍ය වෙත කරන ලද මූලික අදහස් දැක්වීම්වලට අනුව පෙනී යන්නේ ඔවුන් තවමත් සැලසුම් කිරීම් අවසන් කර නොමැති බවයි. එහෙත් කාර්ය සාධක බළකාය තොරතුරු බෙදා ගැනීමේදී විවෘතව සිටින බවට එය ධනාත්මක ලකුණකි. ඔවුන්ට ආරම්භ කිරීමට යම් නිදහසක් ලබා දිය යුතු අතර, ඒ සඳහා හැකි තාක් දුරට සහාය විය යුතුය. එම සන්දර්භය තුළ, මෙම ලිපියේ අරමුණ වන්නේ ප්‍රතිපත්ති විශ්ලේෂණ දෘෂ්ටිකෝණයකින් ව්‍යාපෘතිය දෙස බලා අදහස් කිහිපයක් ඉදිරිපත් කිරීමයි.

මගේ විශ්ලේෂණය කෙටියෙන් ඉදිරිපත් කරන්නේ නම්, ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා සන්නාමය ඉන්දියාවේ “ස්වාචා භාරත්” හෝ “ක්ලීන් සිංගප්පූර්” වැනි නිශ්චිත සහ මැනිය හැකි පාරිසරික ඉලක්ක කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ යුතු අතර, පුළුල් සමාජීය සහ සදාචාරාත්මක ඉලක්ක සඳහා මග පෙන්වීම සහ කොන්දේසි නිර්මාණය කළයුතුය. එසේ නොවුවහොත්, මෙම මුලපිරීම බහුවිධ පෙරමුණුවලින් මතුපිටින් අතපත ගෑමක් වනු ඇත. ඒ එකකින්වත් පෙන්වීමට තරම් ප්‍රමාණවත් කිසිදු වාසියක් නොලැබෙනු ඇත. එය හරියට දුටුගැමුණු රජු තමාට පිරිනමන ලද උණු උණු කිරිබත් පිඟාන කෑමට කරන අරගලය දුටු දුප්පත් මහලු කාන්තාවක් ඔහුගේ යුද උපාය මාර්ගය පිළිබඳව කළ උපමාව ගැන කියැවෙන ජනප්‍රවාදයට සමාන වනු ඇත.

විෂයපථය ඉතා පුළුල්ය

ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා ව්‍යාපෘතිය මගින් පරිසරයේ භෞතික පිරිසුදුකම සහ සමාජයේ සදාචාරාත්මක පිරිසුදුකම යන දෙකම සාක්ෂාත් කර ගැනීමට අපේක්ෂා කෙරේ.

පාරිසරික විෂය පථයට වනාන්තර, ඇළ මාර්ග, ගංගා, විල්, පොකුණු, සාගර සහ වායුගෝලය සහ ඒවායේ වාසය කරන ජීවීන්ගේ ස්වාභාවික පරිසරයෙන් සමන්විත වන අතරම, ඉදිකරන ලද පරිසරය නගර, ගම්, පොදු හෝ පෞද්ගලික අවකාශ, පොදු උපයෝගිතා, මාර්ග, වාහන සහ ගෘහාශ්‍රිත සතුන් සහ සුරතල් සතුන් සහ තවත් බොහෝ දේ ඇතුළත් වේ.

සමාජීය විෂයපථයට ඇතුළත් වන්නේ පුද්ගලයන්, පවුල්, ප්‍රජාවන් සහ රාජ්‍ය, රාජ්‍ය නොවන සහ පෞද්ගලික ආයතනයි.

මෙතරම් පුළුල් පරාසයක පැතිර පවතින විෂයපථ සහ උප විෂයපත සමඟින්, කළ හැකි මැදිහත්වීම් ගණන් කළ නොහැකි ය. සියලු විෂයපථ සහ උප විෂයපථවල පිරිසුදුකමේ වගකීම මෙම ව්‍යාපෘතියට භාර ගත නොහැකිය. එය එසේ භාර නොගත යුතුය. උදාහරණයක් ලෙස, ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා ව්‍යාපෘතිය දියත් කිරීමට සමගාමීව ක්‍රියාත්මක කරන ලද පොදු ප්‍රවාහන වාහනවලට අදාළ පොලිස් කටයුතු ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා සන්නාමය යටතේ සිදු කිරීමට අවශ්‍ය නැත.

ක්ලීන් සිංගප්පූර් සහ ස්වාචා භාරත් වෙතින් පාඩම් ඉගෙන ගනිමු

ක්ලීන් සිංගප්පූර් සංකල්පය අදියර කිහිපයක් හරහා පරිණාමය වී ඇති අතර, උදාහරණයක් ලෙස 1992 දී කෙළ ගැසීම තහනම් කිරීම හඳුන්වා දිය හැකිය. මෙම සෑම අදියරකටම නිශ්චිත හා සරල ඉලක්කයක් තිබුණි. සිංගප්පූරුව මේ වන විට පිරිසුදු කිරීමේ ගැටලු හතරක් කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමේ හැකියාව අත්කර ගෙන ඇති බව පෙනෙන්නට තිබේ. ඒවා නම් ඩෙංගු පාලනය, පොදු වැසිකිළිවල පිරිසුදුකම, අපද්‍රව්‍ය අවම කිරීම සහ ප්‍රතිචක්‍රීකරණය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමයි. පොදු වැසිකිළිවල පිරිසුදුකම මීට පෙරද අවධානයට ලක්ව තිබූ අතර, අනුමාන වශයෙන් දැන් ඔවුන් ඉහළ මට්ටමේ පිරිසුදුකමක් අපේක්ෂා කරන බවක් දකින්නට ලැබේ.

2014 වසරේදී ආරම්භ වූ ඉන්දියාවේ ස්වාච් භාරත් මෙහෙයුමේ පළමු අදියරෙන් අවධානය යොමු වූයේ එළිමහනේ මළපහ කිරීමෙන් තොර (Open Defecation-Free - ODF)  ඉන්දියාවක් යන අරමුණ සාක්ෂාත් කර ගැනීමයි. නිල සංඛ්‍යාලේඛනවලින් පෙනී යන්නේ 2021 වසර වන විට වැසිකිළි මිලියන 100 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් ඉදිකර ඇති බවත්, වැසිකිළි ඇති නිවාස ප්‍රතිශතය 39% සිට 100% දක්වා වැඩි කර ඇති බවත්ය. මේ හරහා දරුවන්ගේ සෞඛ්‍යය වැඩිදියුණු වී ඇති බවට සාක්ෂි ඇති අතර, එය ස්වාච් භාරත් හි වක්‍ර ප්‍රතිඵලයකි. අපේක්ෂිත සෘජු ප්‍රතිඵලය වන එළිමහනේ මළපහ කිරීමෙන් නිදහස් ව්‍යාපෘතියේ නිල සංඛ්‍යාලේඛන පවසන්නේ බොහෝ ප්‍රාන්ත 100% ප්‍රතිඵලයක් ලබාගෙන ඇති නමුත්, එම සංඛ්‍යා මතභේදාත්මක බවයි. කාලයත් සමඟ මිනුම් ක්‍රම වැඩිදියුණු විය යුතු අතර, ශුභාරංචිය වන්නේ පැහැදිලි ප්‍රතිඵලයක් ලබා ගැනීම හරහා සාර්ථකත්වය නිරීක්ෂණය කිරීමට අවස්ථාවක් ලබා දීමයි. ස්වාච් භාරත් හි දෙවැනි අදියර වන ස්වච් භාරත් 2.0 හි 2021 වසරේදී ආරම්භ වූ අතර, එහි ඉලක්කය වන්නේ නාගරික අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණයයි.

පැහැදිලිවම ක්ලීන් සිංගප්පූර් සහ ස්වාච් භාරත් ව්‍යාපෘතිවල අපේක්ෂිත හෝ ප්‍රකාශිත ඉලක්කය වූයේ පාරිසරික පිරිසුදුකමයි. ප්‍රකාශිත ඉලක්කයට විශාල සමාජීය ඉලක්ක ඇතුළත් නොවුණි. කෙසේ වෙතත්, නැගී එන අධ්‍යයනවලින් පෙනී යන්නේ පවුල් සහ සමාජය තුළ කාන්තාවන්ගේ සනීපාරක්ෂාව සහ පවුල තුළ ඔවුන්ගේ ගෞරවය කෙරෙහි ඇති ආකල්පවල වෙනසක් සිදුවී ඇති බවයි. ක්ලීන් සිංගප්පූර් සඳහා ද එය එසේම අදාළ වේ. විශාල සමාජ ඉලක්ක නිශ්චිත පාරිසරික ඉලක්කවල අංකුර විය හැකිය.

අනෙකුත් රජයන් විසින් හෝ ඒ සම්බන්ධයෙන් ඕනෑම මහජන මුලපිරීමක් මගින් සිදුකරන පිරිසුදු මුලපිරීම් යටතේ අපට පෙනෙන දෙය නම්, අපේක්ෂිත ප්‍රතිඵල වෙනස් සහ මැනිය හැකි විට, තෝරාගත් මැදිහත්වීම් තිරසාර වන අතර, ඉලක්කගත කණ්ඩායමට ඒත්තු ගැන්වෙන විට, මුල්පිරීම් සාර්ථක වන බවයි. සාක්ෂාත් කර ගැනීමට වඩා දුෂ්කර විශාල සමාජ අරමුණු, නිශ්චිත සහ මැනිය හැකි ප්‍රතිඵල කිහිපයක ආරක්ෂිත කුඩය යටතේ අභිලාෂකාමී ප්‍රතිඵල ලෙසින් නොනැවතී කරගෙන යා හැකිය.

එබැවින්, පිරිසුදු ශ්‍රී ලංකා ව්‍යාපෘතිය කොටස් දෙකකින් සලකා බැලිය යුතුය. ඒ (1) මැනිය හැකි පාරිසරික ඉලක්ක, සහ (2) අභිලාෂකාමී සමාජ ඉලක්ක හෝ අතිරේක පාරිසරික ඉලක්ක.

පළමුව, නිශ්චිත පාරිසරික ඉලක්ක

සිරස “පැතිකඩ” වැඩසටහනට සහභාගි වෙමින් ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා කාර්ය සාධක බළකායේ සාමාජිකාවක් වන සන්ධ්‍යා සල්ගාදු පැහැදිලි කළ පරිදි, කාර්ය සාධක බලකාය විසින් දිගු කාලීන ප්‍රධාන කාර්ය සාධන ඉලක්ක සහිත ක්‍රියාකාරකම් මෙන්ම පහසුවෙන් ළඟා කරගත හැකි ඉලක්ක ඇතුළත් සැලැස්මක් සංවර්ධනය කරමින් සිටියි. එය හොඳ සලකුණකි. එහි සඳහන් කරුණු දෙකක් වූයේ පොදු වැසිකිළි පද්ධතියේ පිරිසුදුකම සහ පොදු මාර්ගවල හැසිරීමයි. අපද්‍රව්‍ය අවම කිරීම යනු රට සුළු ලාභයක් සඳහා විශාල ආයෝජනයක් කර ඇති පාරිසරික ඉලක්කයකි. එවැනි ඉලක්ක කිහිපයක් තෝරා ගැනීම, ඒවා වහාම ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ ඒවායේ සාර්ථකත්වය නිරීක්ෂණය කිරීම සහ වාර්තා කිරීම මගින් ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා මුලපිරීම කෙරෙහි අඛණ්ඩව මහජන විශ්වාසය ගොඩනැගීම සඳහා බොහෝ දේ කරනු ඇත.

එයින් අදහස් කරන්නේ අනෙකුත් පාර්ශවවල “පිරිසුදු” ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කළ නොහැකි බව හෝ පුළුල් ආකල්පමය වෙනසක් ගැන අප විසින් කතා නොකළ යුතු බව නොවේ. ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා සන්නාමය භාවිත කරන ව්‍යාපෘති සීමා සමඟ වගකීමෙන් යුතුව සිදු කළ යුතු අතර, නිශ්චිත ඉලක්කවල හෝ අතිරේක අභිලාෂක ඉලක්කවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස විශාල සමාජ වෙනස්කම් හඳුනාගත යුතුය.

දෙවනුව අභිලාෂකාමී සමාජ ඉලක්ක

නිශ්චිත පාරිසරික ඉලක්ක කිහිපයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමේ වගකීම කාර්ය සාධන කමිටුව යටතේ ක්‍රියාත්මක වන ව්‍යාපෘති කාර්යාලයකට හෝ ලේකම් කාර්යාලයකට වහාම භාර දිය යුතුය. එහෙත් එවැනි මධ්‍යගත කාර්යාලයකට ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා පිළිබඳ සංකල්පය රාජ්‍ය ආයතන ඇතුළුව සමාජය තුළ පුළුල් ලෙස ප්‍රචාරය කිරීම සඳහා වන මාධ්‍ය ව්‍යාපාරයකට වඩා වැඩි යමක් කිරීම දුෂ්කර ය.

කාර්ය සාධක බලකායේ තවත් සාමාජිකයකු වන ගාමිණී බටුවිටගේ, රූපවාහිනියේ “දිශාව” වැඩසටහව සමග සම්මුඛ සාකච්ඡාවකට එක්වෙමින් කාර්ය සාධක බලකාය විශාල සමාජ අරමුණු සඳහා ඉලක්ක කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ ඉඟියක් ලබා දුන්නේය. ව්‍යාපෘතියේ පදනම ලෙස කරුණු 10 කින් යුත් වටිනාකම් පද්ධතියක් භාවිත කිරීම සහ එයට අනුකූල වීම සඳහා සියලුම රාජ්‍ය ආයතනවලට ආයතනික මට්ටමින් වගකීම පැවරීම ගැන ඔහු කතා කළේය. කරුණු 10 ට එකමුතුකම, වගවීම සහ අනෙකුත් වටිනාකම්ද ඇතුළත් විය. සියලුම රාජ්‍ය ආයතන මෙම වටිනාකම් කැපී පෙනෙන ලෙස ප්‍රදර්ශනය කළ යුතු බවත්, ඒ අනුව තම ආයතන පවත්වාගෙන යාමේ වගකීම එම ආයතනවල ප්‍රධානීන්ට ලබා දිය යුතු බවත් ඔහු යෝජනා කළේය. යෝජනාවට වැඩිදියුණු කිරීම් දෙකක් එකතු කිරීමට මම කැමැත්තෙමි.

පළමුව, මෙම ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා මුල්පිරීමේ සාරධර්ම සහ වර්තමානයේ ජාතික අධ්‍යාපන ඉලක්ක තුළ අන්තර්ගත වී ඇති සාරධර්ම අතර යම් අනුරූපතාවක් තිබිය යුතුය. දෙවනුව, මෙම සාරධර්ම එක් එක් ආයතනයට අදාළ කාර්ය සාධන ඉලක්ක තුළ අන්තර්ගත කර ඇති පුරවැසි ප්‍රඥප්ති ලෙස ඉදිරිපත් කිරීම වඩාත් ප්‍රායෝගික යැයි මම සිතමි.

ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා ව්‍යාපෘතිය බිම් මට්ටමට ගෙන යාම සඳහා ප්‍රජා ආරක්ෂණ කමිටු හෝ ඒ හා සමාන බිම් මට්ටමේ කමිටු භාවිත කිරීම ගැනද බටුවිටගේ කතා කළේය. ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා ඉලක්ක සමඟ සමපාත වන හොඳින් ස්ථාපිත පළාත් පාලන පද්ධතියක් අප සතුව දැනටමත් ඇති බැවින්, එම යෝජනාව සම්බන්ධයෙන් මට ඇත්තේ විශේෂ කොන්දේසියකි. එසේම, පළාත් පාලන ආයතන සහ අනුබද්ධ ආයතන වැනි පවතින ව්‍යවස්ථාපිත ආයතනවලට සමාන්තරව, බලවේග බලමුලු ගැන්වීමේදී ජාත්‍යන්තරව සහ දේශීයව අපට ඇත්තේ නරක අත්දැකීම්ය.

බිම් මට්ටමේ සමාජ ඉලක්කවල ධාවකයන් ලෙස පළාත් පාලන ආයතනය යොදා ගැනීම මධ්‍යම රජය විසින් පළාත් පාලන ආයතනය මඟහැර යමින් මධ්‍යම රජයේ පරිපාලන අංශය ලෙස සේවය කරන ප්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්යාල හරහා සංවර්ධන ව්‍යාපෘති ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ප්‍රවණතාවක් ඇත. ප්‍රාදේශීය ලේකම් කාර්යාලයක් යනු මධ්‍යම රජයේ පරිපාලන යාන්ත්‍රණයේ අවසාන ආයතනය වන අතර, ග්‍රාම නිලධාරියකු යනු ගම් මට්ටමේ ස්ථානගත කර ඇති පුද්ගලයෙකු පමණි. ග්‍රාම නිලධාරීන්ට ක්‍රියාත්මක කිරීමේ ධාරිතාවක් නොමැත. අදාළ සෑම පනතක් හරහාම මහජන සෞඛ්‍ය, මහජන උපයෝගිතා, මාර්ග සහ ගම් හෝ නගර මට්ටමින් ජනතාවගේ සුවපහසුව, පහසුකම් සහ සුභසාධනය සහ ඒ සඳහා බදු අය කිරීම සඳහා වගකීම මහ නගර සභා, නගර සභා සහ ප්‍රාදේශීය සභාවලට ලබා දී ඇති බැවින්, ප්‍රාදේශීය සංවර්ධනය සඳහා ව්‍යවස්ථාපිත වගකීම සහ මූල්‍ය හා භෞතික ධාරිතාව ඇත්තේ පළාත් පාලන ආයතනවලට ය.

පළාත් පාලන ආයතනවල කොට්ඨාස කමිටු යොදාගැනීම

2018 වසරේදී රට පුරා පළාත් පාලන ආයතන 341 ක් සඳහා කොට්ඨාස 4,909 කින් සාමාජිකයින් 5,000 කට වැඩි පිරිසක් තේරී පත් විය. ඊට අමතරව, ප්‍රතිඵලයේ සමානුපාතික නියෝජනයක් ලබා ගැනීම සඳහා සාමාජිකයන් 3,000 කට වැඩි පිරිසක් පක්ෂ ලැයිස්තුවලින් තේරී පත් වේ. පළාත් පාලන ආයතන පිළිබඳ ජනාධිපති විමර්ශන කොමිසමක් විසින් නිකුත් කරන ලද වාර්තාවකින්, කොට්ඨාස කමිටු පිහිටුවීම සඳහා සෑම පළාත් පාලන ආයතනයක්ම කොට්ඨාසවලට බෙදීමේ අවශ්‍යතාව නිර්දේශ කර ඇත්තේ 1991 තරම් ඈත කාලයක සිටය. 2017 දී හඳුන්වා දුන් මිශ්‍ර-මන්ත්‍රී-සමානුපාතික මැතිවරණ ක්‍රමයට අනුව පළාත් පාලන ආයතන කොට්ඨාසවලට සීමා කිරීමත් සමඟ, සෑම කොට්ඨාසයකම සංවර්ධනය අධීක්ෂණය කිරීම සඳහා කොට්ඨාස කමිටු පිහිටුවීමට අවශ්‍ය කොන්දේසි අප සතුව ඇත. ඇත්ත වශයෙන්ම, පළාත් පාලන සහ පළාත් සභා අමාත්‍යාංශය එවැනි කොට්ඨාස කමිටු පිහිටුවීම ඇතුළුව පළාත් පාලන ව්‍යුහයේ වෙනස්කම් සඳහා නීති කෙටුම්පත් කර ඇත.

අපේක්ෂා කළ පරිදි, එවැනි කොට්ඨාස කමිටුවල සභාපතිත්වය කොට්ඨාසයක වැඩිම මනාප ගැනීමෙන් පසු තේරී පත් වූ පුද්ගලයා (හෝ බහු-සාමාජික කොට්ඨාස සම්බන්ධයෙන් පුද්ගලයන්) විසින් දරනු ලැබේ, එහෙත් කමිටුවේ සාමාජිකත්වය දේශපාලනික නොවන අතර, ක්‍රියාකාරී සිවිල් සමාජ නායකයන් සහ කොට්ඨාසයක පදිංචිකරුවන් අතරින් ව්‍යවස්ථාපිත ක්‍රියාවලියක් හරහා තෝරා ගනු ලැබේ. කොට්ඨාස කමිටු සෑම කොට්ඨාසයක් සඳහාම සංවර්ධන ප්‍රමුඛතා තීරණය කරනු ඇති අතර පළාත් පාලන ආයතනය අයවැය සහ සභා ප්‍රදේශය සංවර්ධනය සඳහා සැලසුම් කරන විට ඒවා සැලකිල්ලට ගැනීමට නීත්‍යනුකූලව බැඳී සිටී. මෙම සංවර්ධන ප්‍රමුඛතා එක් එක් සභාව විසින් ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා මැදිහත්වීම්වලට හේතු වන්නේ නම්, එවැනි මැදිහත්වීම් සැබවින්ම පහළ සිට ඉහළට සහ සහභාගීත්වයෙන් යුක්ත වනු ඇත.

ජන සභා සහ බාහිර ආයතන සමග පරෙස්සමෙන් ඉදිරියට යාම

කාලයත් සමඟ රජය තුළ යම් ආකාරයක අතිරේක සහභාගීත්ව යාන්ත්‍රණ විවිධ නම් යටතේ පැමිණ ආපසු යන ආකාරය අපි දැක ඇත්තෙමු. දිවි නැගුම වැඩසටහනේ හෝ ජන සභාවල මෙවලම් වූ මහජන කමිටු, ග්‍රාමෝදය මණ්ඩල, ගැමි දිරිය මෙම ස්වාධීන ආයතන සඳහා උදාහරණ වේ. ඒ කිසිවෙකට පැවැත්මක් නැත. මා දකින පරිදි, මෙම සියලු උත්සාහයන් අසාර්ථක වීමට මූලික හේතුව වූයේ, ඒවා මධ්‍යම රජය විසින් පාර්ලිමේන්තුව, පළාත් සභා සහ පළාත් පාලන ආයතන යන ස්ථර තුනේ නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ව්‍යුහයෙන් පිටත පාලන උපකරණ ලෙස පිහිටුවා තිබීම හෝ ඒවා එවැනි උපකරණ බවට පිරිහී යාමයි. උදාහරණයක් ලෙස, 1970 වසරේදී තේරී පත් වූ සභාග රජය විසින් පිහිටුවන ලද මහජන කමිටු පසුව “කේළම් කමිටු” හෝ “හොර කමිටු” යන අන්වර්ථ නාමයෙන් හඳුන්වනු ලැබූ අතර, ජනතාව විසින් ඒවා සමච්චලයට ලක් කරනු ලැබූහ.

ගාමිණී බටුවිටගේ විසින්ම “බලගැන්වීමේ සීමාවන්: ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රජා පාදක සංවර්ධනයේ පාලන සහ පුරවැසි සහභාගීත්වය පිළිබඳ තත්ත්වය” යන මැයෙන් 2014 වසරේදී පළ කරන ලද පත්‍රිකාවක, ගැමි දිරිය පිළිබඳ ප්‍රජා පාදක සංකල්පය දේශපාලනීකරණය වී, මධ්‍යම රජයේ දිවි නැගුම මුලපිරීම හා සම්බන්ධ ජන සභා බවට පත් කිරීමෙන් දුර්වල කරන ලද ආකාරය විස්තර කරයි (බටුවිටගේ, 2014).

මීට දිය හැකි ජාත්‍යන්තර උදාහරණයක් වන්නේ වෙනිසියුලානු රජය විසින් වෙනිසියුලාවේ ස්ථාපිත කර ඇති ප්‍රජා කොට්ඨාස හෝ ජන සභා අනුවාදයක් නියෝජිත රාජ්‍ය ක්‍රමයට සමාන්තරව සිව්වන බලවේගයක් ලෙස බලමුලු ගැන්වීමෙන් මහ මැතිවරණයක ප්‍රතිඵලය අභිබවා යාමට 2015 වසරේදී ගත් උත්සාහයයි. අප සතුව ඇති ත්‍රි-ස්ථර නියෝජිත රාජ්‍ය ක්‍රමයෙන් පිටත සිව්වැනි බලවේගයක අන්තරායන් පිළිබඳව අප දැනුවත් විය යුතුය.

පළාත් පාලන ආයතනවලටත් කොට්ඨාස කමිටුවලට පෙළඹවීමක් අවශ්‍යයි

සියලුම පළාත් පාලන ආයතන ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා ව්‍යාපෘතියට මුළු හදවතින්ම සම්බන්ධ වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කළ නොහැක. කෙසේ වෙතත්, විවිධ මූල්‍ය ප්‍රතිපත්ති මෙවලම් හරහා ඒවා පෙළගැස්විය හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, පළාත් පාලන ආයතනවලට ලබා දෙන ප්‍රතිපාදනවලින් කොටසක් ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා අරමුදලක් ලෙස වෙන් කළ හැකිය. මෙම අරමුදල මඟින් සෑම පළාත් පාලන ආයතනයකටම නිශ්චිත ව්‍යාපෘති ඉලක්ක සහිත ක්ලීන් ශ්‍රී ලංකා ව්‍යාපෘති යෝජනා ඉදිරිපත් කිරීමට ආරාධනා කළ හැකිය. මෙම අරමුදලට ඔවුන්ගේ සැලසුම් සඳහා මූලික මුදල් සැපයිය හැකිය. ඔවුන්ගේ ව්‍යාපෘති ප්‍රගතියත් සමඟ අමතර අරමුදල් සැපයීමටද පුළුවන. පළාත් පාලන ආයතනවලට අවධානය යොමු කර ක්‍රියා කිරීමට ප්‍රමාණවත් තරම් ප්‍රදාන තිබිය යුතුය. අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය සම්බන්ධයෙන් අතීතයේ දී මේ හා සමාන උත්සාහයන් ගෙන තිබේ. ඒවායේ සාර්ථකත්වයන් හෝ අසාර්ථකත්වය අනුව බොහෝ දේ ඉගෙන ගත හැකිය.

(***)
“ඩේලි එෆ්ටී” පුවත්පතේ පළවූ ලිපිය සිංහලට පරිවර්තනය කළේ
අනිල් කරුණාරත්න