(විනීතා එම් ගමගේ)

ශ්‍රී ලංකාවේ පරිසර පද්ධති පිළිබඳව කෙරෙන සඳහනකදී මුතුරාජවෙල බහුලව කියැවෙන නමකි. මේ පිළිබඳව මේතරම් කතා කරන්නේ ඇයි? මුතුරාජවෙල යනු කවර අන්දමේ ස්ථානයක් ද? යන්න ගැන විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ පවත්වන පිරිස ඊට නිශ්චිත පිළිතුරු දනිති.

මේ පිළිබඳව වර්ෂ 1977 දී භූ විද්‍යා සමීක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව උනන්දුවක් දැක්වීය. එහි භූ විද්‍යා අධ්‍යනාංශයේ මැදිහත්වීම මත ලංකාවට පැමිණි පින්ලන්ත ජාතික විද්‍යාඥයෝ පිරිසක් ඒ පිළිබඳ පර්යේෂණයක් කළහ. මුතුරාජවෙල තෙත් බිම පත්ලේ ‘පීට්’ නමැති ඛණිජය ඇති බව එහිදී සොයාගැණිනි.

පීට් යනු ගල්අඟුරුවල මුල් අවධියයි. විශාල කාලයක් තිස්සේ පොළවට යටවී තිබු ශාඛවල කාබන් ඉතිරිව අනෙක් කොටස් ක්‍ෂය වී ගල් අඟුරු හැදෙමින් පවතින අතරමැදි අවධිය ලෙස පීට් හැඳින්විය හැකිය. 

පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ භූ විද්‍යා අධ්‍යනාංශයේ, මහාචාර්ය අතුල සේනාරත්න මහතා මුතුරාජවෙල පිළිබඳ පුළුල් අධ්‍යයනයක් කළ අයෙකි. ඔහු ආචාර්ය උපාධි නිබන්ධනය සඳහා 1985 දී මුතුරාජවෙල පිළිබඳ විද්‍යාත්මක පර්යේෂණයක් කර, 1987 දී එහි වාර්තාව ප‍්‍රසිද්ධ කළේය.

මුතුරාජවෙල හරස් කඩක් කැපුවහොත් එහි පතුලේ පවතින්නේ කලපු වැලි, බෙල්ලන්ගේ කටු, සිප්පි කටු ආදිය බවත්, එයින් උඩ පීට් ඛණිජය ද, ඉන් මතුපිට මැටි හා ඒ මත තුරු ලතා ද පවතින බව මහාචාර්ය සේනාරත්න මහතා හෙළි කළේය. එහි දී සොයා ගත් කාබනික ද්‍රව්‍ය විශ්ලේෂණය කරන ලදී. කාබන් 14 පරීක්ෂාවෙන් හෙළි වී ඇත්තේ පතුලේ තිබු බෙල්ලන්ගේ කටු වසර 29,000 කට වඩා පැරණි බවකි.

‘‘ඒ අනුව වසර 29,000 කට එහා සමයේ එම ප‍්‍රදේශය කළපුවක් බව පැහැදිලි වුණා ’’ මහාචාර්ය සේනාරත්න කියයි.

‘‘ඇලකන්දේ සිට බෝපිටිය දක්වා දිවෙන මුතුරාජවෙල තෙත් බිමේ ඇලකන්දේ සිට බෝපිටිය දක්වා වගුරු බිම පුරා විසිරී යන පරිදි ස්ථාන 20කින් අපි සාම්පල ලබා ගත්තා. මේ සාම්පල ගත්තේ ඇලකන්දේ දී මීටර් 10ක්  පමණ ද බෝපිටියේ දී මීටර් 8ක් පමණ ද ගැඹුරින්. මේ ප‍්‍රදේශ ක‍්‍රමානුකූලව පිරී වගුරු බවට පත් වූ කලපු පෙදෙස් බවයි එයින් පැහැදිලි වන්නේ.

මේ කලපු අවසාදිතවලින් පිරෙද්දී මුහුදු වතුර කාබනික ද්‍රව්‍යවලින් බැඳ තබාගන්නා නිසා අවසාදිතවල ද්විතියක වශයෙන් හැදෙන ඛණිජවල බැර ලෝහ අන්තර්ගත වෙනවා. එය වාතයට නිරාවරණය වූ විට ජලයේ දිය වෙනවා. මේ තත්ත්වය යටතේ විවිධ ඛණිජ වර්ග නිර්මාණය වුණ බව පැහැදිලියි. පයිරයිට් එයින් විශේෂයි. එය සල්ෆයිඩයක්. ආසනික, රසදිය ආදිය ද එහි තිබුණා. පොළව අභ්‍යන්තරයේ අවසාදිතවල රසදිය හා ආසනික් අන්තර්ගතව තිබෙනවා. මේවා ඛණිජ වශයෙන් වෙන් කර ගත නොහැකිදැයි කෙනෙක් අහන්න පුළුවන්. ඒත් ඒක ආර්ථිකව අසාර්ථකයි. නමුත් පයිරයිට් දිය වෙද්දී ආසනික් ද දියවෙනවා.

මෙහි පීට් පොළව යට තිබෙද්දී දුඹුරු පැහැති අතින් පොඩි කළ හැකි කොටසක්. ඒවා එළියට ගත් පසු සාමාන්‍ය වාතාශ‍්‍රයේ දී කළු පැහැ ගැන්වෙනවා. එසේ වන්නේ ඔක්සිජන් සමග ගැටීමෙන්. අනෙක් අතට මේ ප‍්‍රදේශයේ පොළව පතුලේ පවතින භූගත ජලයේ රසදිය පවතිනවා. මේ නිසා මෙම තෙත් බිම තුළ ක‍්‍රියාකාරම් සීමිත කළ යුතු බවට මම නිර්දේශ කළා.

මෑතක දී පරිසර යුක්ති කේන්ද්‍රය සිදුකළ පර්යේෂණයකින් කලපු මසුන්ගේ ශරීර තුළ ස්වල්ප වශයෙන් රසදිය ඇති බවක්, ඒ මසුන් ආහාරයට ගන්නා මිනිසුන්ගේ ශරීර තුළ වැඩි ප‍්‍රමාණයක් ඇති බවත්  සොයා ගෙන තිබෙනවා. එයට ද හේතුව වන්නේ මේ අවසාදිත සමග ඇති රසදිය හා ආසනික්, ශාඛ ප්ලවාංග වලට ඇතුළු වීමයි” යැයි අතුල සේනාරත්න මහතා කියයි.

වර්ෂ 1992 දී රජය මගින් සකස් කරන්නට ආරම්භ කළ මුතුරාජවෙල ප‍්‍රධාන සැලැස්ම වෙනුවෙන් මහාචාර්ය සේනාරත්න සිය පර්යේෂණයේ සිතියම් ගතකිරීම් ද සමග සිය යෝජනා භාරදුන්නේය. විශේෂයෙන් එහි භූගත ජලය ලබා ගැනීම හේතුවෙන් ජනතාවට ඇතිවිය හැකි විපත් පිළිබඳව ද පෙන්වා දුන්නේය.

මෙවැනිම පරිසර තත්ත්වයන් පැවැති බ‍්‍රහ්ම පුත‍්‍ර නදියේ ඩෙල්ටාවක බංගලාදේශ රජය විසින් අඩු ආදායම් ලාභී පිරිස් පදිංචි කරවූ අවස්ථාවක් උදාහරණ ලෙස ඔහු පෙන්වා දුන්නේය. එහි දී එම ජනතාවට පානීය ජලය ලෙස දුන්නේ එහි භූගත ජලයයි. ඔවුහු විශාල පිරිසක් ආසනික්, පයරයිට් මිශ‍්‍ර වූ ජලය හේතුවෙන් බෝනොවන රෝග තත්ත්වයන්ගෙන් මිය ගිය පුවත ඔහු පෙන්වා දුන්නේය. අදත් එහි වැසියෝ එකී රෝගාබාධ හේතුවෙන් මියෙති. එහෙත් ඔහුගේ අදහස්වලට තබා සිතියමටවත් කිසිදු ඉඩකඩක් එම ප‍්‍රධාන සැළැස්මේ ඉඩ ලැබුණේ නැත.

ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ හෑරීම් මගින් මෙම රසායනික එළියට එන්නට ඉඩ තිබෙනවා මෙන්ම ගොඩකිරීම්වල තෙරපීම තුළින් ඒවා කලපුවට යන බවකි.

‘මේ සම්බන්ධව පුළුල් අධ්‍යයනයක් සිදුකළ යුතුයි. එය භූ රසායනික අධ්‍යයනයක් විය යුතුයි. රටට ගැළපෙන පරිසරයට ගැලපෙන කටයුතු පමණක් එහි කළයුතුයි’’ යැයි ද මහාචාර්ය සේනාරත්න පෙන්වා දෙයි.

කෙසේ වෙතත් ඔහුගේ සොයාගැනීම් අනුව මුතුරාජවෙල අතීත කුඹුරු යායකි. එමෙන්ම විශාල කිඹුල් ගහනයක් සහිත පෙදෙසකි. ජලය ආම්ලිකය. මෙම ජලයේ විශේෂ පරිසර ලක්ෂණ පවතින අතර උභය ජීවී පරාදීසයකි. මේ නිසා යම් සංවර්ධන කටයුත්තක් කරන්නේ නම් ප‍්‍රවේශමෙන් විමසා  බලා එය කළ යුතුය.

මේ වනවිට එම ප‍්‍රදේශයේ සිදුවන පාරිසරික විනාශය අතිමහත්ය. අනවසර ගොඩ කිරීම්, නොයෙක් අන්දමේ ජාවාරම් මෙන්ම පුද්ගලික ඉඩම් ක‍්‍රමානුකූලව පුළුල් කර ගැනීම්වලින් ද එය සමන්විතය. සිදුවෙමින් යන විනාශයන් හමුවේ මුතුරාජවෙල විනාශය වැඩි ඈතක නොවේ. කඩොලාන පිහිටි පෙදෙස් විනාශ වන වේගය වැඩිය. මුහුදු තීරයට ආසන්නව කඩොලාන ව්‍යාප්ත වී ඇති අතර ඉන් ගොඩබිම දෙසට වන්නට වැඩිපුරම වැවී ඇත්තේ වෙල්ආතා හා ඇකේෂියා නමැති ආක‍්‍රමණික ශාඛ දෙවර්ගය ය. ඒවා සීඝ්‍රයෙන් ප‍්‍රදේශය  පුරා පැතිර යයි. 

මුතුරාජවෙල තෙත් බිමෙහි ඇති පෞද්ගලික ඉඩම් ඇතුළු අක්කර 700ක හෝටල් සංකීර්ණයක් හා ගොල්ෆ් පිටියක් ඉදිකිරීමට මේ වනවිට යෝජිතව ඇති අතර ඒ සඳහා පාරිසරික අධ්‍යයන වාර්තාවක් සැකසීමට මධ්‍යම පරිසර අධිකාරිය අවසර දී තිබේ.

මහාචාර්ය සේනාරත්න මහතා කියා සිටින්නේ කවර ව්‍යාපෘතියක් සිදුකළ ද ඒ සඳහා පාරිසරික අධ්‍යයන වාර්තාවක් සැකසීම අත්‍යවශ්‍ය බවය. ඒ අනුව එම ව්‍යාපෘතිය කළ හැකි ද නොහැකිද යන්න එළිවන බැවින් එසේ නිසි අධ්‍යයනයක් සිදුකිරීමෙන් අවැඩක් නොවන බවත් හෙතෙම පෙන්වා දෙයි. භූ රසායනික තත්ත්වයන් පරික්ෂා කිරීම අනිවාර්ය තත්ත්වයක්  වන අතර මෙය මුතුරාජවෙල වැනි පරිසර කලාපයක අධ්‍යයනයන් කළ පිරිසක් විසින් සිදුකිරීම ද අනිවාර්යයය.

එමෙන්ම එවැනි අධ්‍ය්‍යනයක් සිදුකරන්නේ නම් එකී වාර්තාව සැකසීමේ දී ඒ පිළිබඳව සුදුසුකම් ලත් පුද්ගලයෙකු විසින් අධීක්ෂණය සිදුකළ යුතු බවත් මහාචාර්යවරයා පෙන්වා දුන්නේය.