මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජු යනු අසහාය චරිතයකි. ඔහු රට එක්සේසත් කිරීම සඳහා අභ්‍යන්තර යුද්ධ රාශියක් කළේය. කොටස් වශයෙන් රාජ්‍ය පාලනය ගෙනගිය ලංකාද්වීපය තමන්ගේම ඥාතීන් සමඟ යුද්ධකර එක්සේසතක් යටතට ගත්තේය. අද අප අභිමානයෙන් සලකන ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රෞඪ ඉතිහාසය ගොඩනැගුණේ එසේය. පොළොන්නරු රාජධානියේ සිට බලය ක‍්‍රියාත්මක කළ එතුමා දිවයිනේ සෑම පළාතකම කෘෂිකර්මාන්තය, වාරිකර්මාන්තය දියුණුකරමින් ආර්ථීකය නගාසිටුවූයේය. ඉන් නොනැවතුණු එතුමා ආගමික සහජීවනය ද ගොඩනැංවිය. අලංකාර උයන්, පොකුණු, මංමාවත්, ගොඩනැගිලි නිර්මාණය කරමින් රට සශ්‍රීක කළේය. ඒ ආකාරයට දවසින් දවස දියුණු වූ ශ්‍රී ලංකාව පෙරදිග ධාන්‍යාගාරය ලෙසද නම් කෙරිණි. එසේම එහි අති සුන්දරත්වය නිසාම එය ඉන්දියන් සාගරයේ මුතු ඇටය ලෙසද හැඳින්විය.

මෙවැනි ස්වභාවික පිහිටීමක තිබූ සුන්දර දිවයින විදෙස් ආක‍්‍රමණවලට ලක්වූයේ ද එහි තිබූ සුන්දරත්වය මෙන්ම ස්වභාවික සම්පත් නිසාය.

අද මෙන්ම එදාත් මේ සුන්දර දිවයිනට අධිරාජ්‍යවාදීන්ගේ උකුසු ඇස් එල්ලවී තිබුණි. එම නිසා සතුරන් පරදා රට එක්සේසත් කර සංවර්ධනය කරා ගෙනගිය මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමාට ද විදේශ සමඟ යුද වදින්නට සිදුවිය. ඒ පිළිබඳව සාකච්ඡුා කිරීමට ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉතිහාස හා පුරාවිද්‍යා මහාචාර්ය නන්ද ධර්මරත්න මහතා සම්බන්ධකර ගනිමු.

මහාපරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා බලය ලබාගෙන රට එක්සේසත් කළාට පසු රටේ ආර්ථිකයත් සංවර්ධනය කළා. ඒ නිසා ඒ කාලපරිච්ෙඡ්දය බොහෝ දෙනාගේ අවධානයට යොමු වුණා. විශේෂයෙන්ම වාරිමාර්ග නිර්මාණය කර කෘෂිකර්මාන්තය දියුණුකිරීමත්, වෙළෙඳාම මුල් කරගෙන ආර්ථිකය නගාසිටුවීමත් සිදුවුණා.

මෙහිදී වෙළෙඳාම පිළිබඳ කතාකළොත් පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමාගේ රාජ්‍ය කාලයේ අභ්‍යන්තරික වෙළෙඳාම වගේම බාහිර වෙළෙඳාමත් දියුණු තත්ත්වයක පැවතුණා. එනම් බුරුමය ඉන්දියාව වැනි රටවල් සමඟ වෙළෙඳාම් කර අධික ලෙස ලාභ ලබාගැනීමට පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා දක්ෂ වුණා. ඉන් රටේ මූල්‍යමය වත්කම් ප‍්‍රමාණය වැඩි වුණා.

මේ ආකාරයට රටට ජාතියට, ආගමට කීර්තියක් අත්කරදුන් රාජ්‍ය නායකයා ජාත්‍යන්තර වශයෙනුත් රටට කීර්තියක් අත්කරදුන් බව මූලාශ‍්‍රවල සඳහන් වෙනවා.

ඒ වගේම මේ කාලයේදී රටේ සාමය පැතිරිලා තිබුණා. මේ හේතු නිසා හමුදා සෙබළු හිටියේ ඉටුකිරීමට සේවයක් නැතිව ඔවුන්ට වැඩක් තිබුණේ නැහැ. යුද්ධයක් නොමැති අවස්ථාවකදී හමුදාව විසුරුවා හැරීමක් තමයි වර්තමානය වනවිට වෙනත් රටවල ක‍්‍රියාත්මක වන්නේ. ඒත් පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා මේ සෙබළු රටේ සංවර්ධනයට දායක කරගත්තා. එනම් එතුමා මේ හමුදාව නගර අලංකරණය කිරීමට යොදා ගත් බව සිතිය හැකියි.

මේ සියලූ දේ වගේම ඒ කාලය නාවික හමුදාවකුත් ක‍්‍රියාකාරීව තබාගත්තා. හේතුව රට අභ්‍යන්තරය සාමකාමී වුවත් විදෙස් රටවලින් සතුරු ආක‍්‍රමණ සිදුවිය හැකි නිසා. ඒ වගේම පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා එතුමාගේ සටන් ව්‍යාපාරයට සහය දුන් යුද විරුවන්ට තාන්න මාන්න දී තෑගි බෝග ලබාදී ගෞරවයක් ලබාදුන්නා. ඒ පිළිබඳ අතීත සෙල්ලිපි පරීක්‍ෂා කිරීමේදී අවබෝධකරගත හැකියි. ඊට හොඳම උදාහරණයක් ලෙස බුරුම ආක‍්‍රමණය පෙන්වා දෙන්න පුළුවන්.

ජාත්‍යන්තර වශයෙන් ඇතිවූ යුද ගැටුමක් වන බුරුම ආක‍්‍රමණය සිදුවීමට හේතුවුණේ වෙළෙඳ ගිවිසුමක් කඩකිරීම. මෙම ආක‍්‍රමණය සිදුවුණේ පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමාගේ රාජ්‍ය කාලයේ 11 වැනි අවුරුද්දේ. බුරුමය රාමඤ්ඤදේශය හෙවත් අරමණ රට විදියට හඳුන්වනවා. ලංකාවත් බුරුමයත් අතර යුද්ධය පැතිරියාමට හේතු චූල වංශයේ සඳහන් වෙනවා.

එනම් මෙම රටවල් දෙක අතරේ අනාදිමත් කාලයක සිට දැඩි සුහද සබඳකමක් පැවතුණා. මේ රටවල් දෙකම බෞද්ධ රටවල්. පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමාගේ කාලයේ සිටි මේ පාලකයන් දෙදෙනාම බෞද්ධ පාලකයින් වුණා. ඒ නිසා මේ වෙළෙඳ සබඳතා තරකරගනිමින්, තෑගිබෝග දෙමින් මිත‍්‍ර සබඳතා පවත්වාගෙන ගියා. ඒ හොඳ හිත දිනාගැනීම සහ වෙළෙඳ ගිවිසුම් දියුණු කර ගැනීමේ පරමාර්ථ ඇතිව. මේ කාලයේ බුරුමය පාලනය කළේ අලවුංසිතු රජුයි.

මේ දෙන්නා සුහද වෙළෙඳ සබඳතාවක් පැවැත්වූවා. ඒත් අවලංසිතු රජතුමාගේ සාමාන්‍ය ස්වභාවය අනුව ඔහු අහංකාර පාලකයෙක් ලෙස ඉතිහාසයේ සඳහන් වෙනවා.

ලංකාව හා බුරුමය අතර තිබූ මිත‍්‍ර සබඳතා මත වෙළෙඳ සබඳතා තරකර ගැනීමට තෑගි භාණ්ඩ රැගත් නැවක් බුරුමයට පිටත්වෙනවා. ඒ නැව බුරුම රජතුමාට ලැබුණම ඔහුත් ඇතෙක්් තෑගි වශයෙන් එවීම සිරිතක් වුණා.  ඒත් අහංකාර බුරුම රජු එම සම්ප‍්‍රදාය කැඩුවා.

එනම් යම්කිසි අවස්ථාවක පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා රන්පතක ලියූ හසුනක් තෑගිත් සමග බුරුම රජුවෙත යැව්වා. එහෙත් අලවංසිතු රජතුමා ලංකාවෙන් ගිය දූත පිරිස මිලදීගත් ඇතුන් සහ ඔවුන්ගේ බඩුබාහිරාදිය කොල්ලකා ඔවුන් කඳුකරයේ රැඳවුම් කඳවුරක හිර කළා. ඉන් නොනැවතී සිංහල දූතයන්ගේ පයේ විලංගුලා සිරගෙවලට ජලය ඇදීම සඳහා යෙදවූවා.ඊට පසු ලංකාවෙන් කිසිම ත්‍යාගයක් නොඑවන ලෙසත් ලාංකීය දූතයන්ට බුරුමයට ඒම තහනම් බවත් එසේ ආවොත් ඔවුන් මරාදැමීමට නීතියෙන් තහනමක් නැති බවත් දැන්වූවා. ඉන්පසු සිදුරු සහිත නැවකට දැමූ මේ දූත පිරිස ආපසු ලංකාවට එව්වා. මේ හේතුව වගේම මෙම මිත‍්‍ර සබඳතා කඩාවැටීමට තවත් හේතුවක් තිබුණා. එනම් එක් විටක මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා ඇතුන් මිලදී ගැනීමට අවශ්‍ය මුදල් හා තෑගි  භාණ්ඩ යැවූ අවස්ථාවක ඒ කිසිවක් කිරීමට ඉඩනොදී වෙළෙඳ ගිවිසුම කඩකර එම දූත පිරිසත් ආපසු  එවා තිබුණා.

ඒ වගේම ලංකාවේ සිට බුරුමය හරහා කාම්බෝජයට යැවූ සිංහල කුමාරිකාවක් බුරුම පාලකයාගේ කණ්ඩායමක් මුහුදේදී පැහැර ගත්තා.

එකපිට එක ආ මෙම අපහාස වලින් පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා කුපිත වුණා. ඒ නිසාම යුද්ධ කිරීම හැර මොහුට විරුද්ධව කළ හැකිවෙන කිසිවක් නොවන බව වටහාගත්තා. ලංකාවේ කීර්තිය වෙනුවෙන් බුරුමය සමඟ සටන් කිරීමට ඒ ආකාරයට සූදානම් වූ රජතුමා ආක‍්‍රමණයට අවශ්‍ය යුධ සැලසුම් සකස් කළා.
පස් මසකින් නාවික කණ්ඩායම් සූදානම් කළා. සන්නාහ සන්නද්ධ යුද උපකරණ රැස්කළා. ඒ සියලූ දේ මේ සේනාවට ලබාදී යුධ නැව් සඳහා අවශ්‍ය සියලූ ආහාර පානද සැපයුවා. සෙබළුන්ගේ සෞඛ්‍ය ආරක්‍ෂාව සඳහා කටයුතුත් සූදානම් කළා. ඒ සඳහා විශේෂ ඖෂධ, ඊතල, ඉවත්කිරීමේ ශල්‍ය උපකරණ, වෛද්‍යවරු, පරිවාර නැව් කණ්ඩායමට ඇතුළත් කළා. සියලූ කටයුතු සූදානම් වූ පසු සේනාව ඊශාන වෙරළේ පිහිටි පල්ලවක්කි (කුච්චවේලියට උතුරින් පිහිටි වරායකි) වරායෙන් පිටත් කළා.

මේ සේනාවේ ප‍්‍රධානියා (අණදෙන නිලධාරි) වූයේ පරාක‍්‍රම බාහු රජතුමාගේ සිවිල් යුද කටයුතුවලදී අවංකව සේවා සැපයූ නිලධාරියෙක්. ඔහු ආදිත්‍ය දමිල අධිකාරි නම් ගණකාධිකාරවරයෙක්. මෙහි උප අණදෙන නිලධාරියා වූයේ කිත්ති නුවරගල්ල නම් සෙන්පතියෙක්. මොවුන් ගිය නැව කුණාටුවකට හසුවී මුහුදු බත්වුනා. තවත් නැව් කීපයක් තවත් රටවලට පාවී ගියා. එක් නැවක් කාක දේශයට ළඟාවුණා. මේ ආක‍්‍රමණයට නාවික කණ්ඩායම් 5 ක් පමණ පිටත් වී තිබෙනවා. කාක දේශයට ගොඩබට නැවේ භටයෝ එම දූපතේ  සිටි මිනිසුන් සමූහයක් ජීවග‍්‍රහණයෙන් ලංකාවට ගෙන ආවා.

ඒ අතර කිත්ති නුවරගල සෙන්පතියා ඇතුළු පිරිස බුරුම දේශයට ගොඩබැස්සා. සටනට පැමිණි බුරුම භටයන් පරාජය කර ඒ අවට ප‍්‍රදේශ ආක‍්‍රමණය කළා.
මීළඟට දමිළ ආදිත්‍ය ඇතුළු පිරිස බුරුමයේ වෙනත් ප‍්‍රදේශයක පිහිටි පප්පාලමට ගොඩ බැහැලා ඉදිරියට ගියා. ඔවුන් උක්කමපුරය අල්ලාගත්තා.

එහි සිටි රජු උක්කම පුරයේදී මැරුම් කෑ බව සඳහන් වෙනවා. ඒත් මේ සිදුවීම පිළිබඳ අදහස දෙආකාර වෙනවා. චූල වංශයට අනුව සිංහල සෙබළුන්ගේ ජයග‍්‍රහණය සඳහන් වුවත් බුරුම ලේඛනවල තිබෙන්නේ බොහොම අඩු තොරතුරු ප‍්‍රමාණයක්. ඒ නිසා ලංකාවේ මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා මේ බුරුම යුද්ධය ජයග‍්‍රහණය කළ බව සනාථ කළ හැකි වෙනවා.

ඒ වගේම මේ ආක‍්‍රමණය මගින් ලංකාවට ගෙන ආ අපකීර්තිය නැතිකිරීමත් ලාංකීය බෞද්ධ සිංහලයාගේ තිබෙන අභිමානවත් බව පෙන්නුම් කිරීමත් විදහා දක්වනවා.

මේ කාර්ය සම්පූර්ණ කර ජයග‍්‍රහණය ලබාගත් ශ්‍රී ලාංකීය සෙන්පතියෝ යළිත් නැව්නැග ලංකාවට පැමිණියා.

ඊට පසු බුරුම රජතුමා යළිත් වතාවක් ලංකාව සමග මිත‍්‍ර සබඳකමක් ඇති කර ගැනීමට කටයුතු කළා. එනම් ලංකාවේ මහා සංඝයා වහන්සේලාගේ උපකාරය ඇතිව පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා සමග ගිවිසුමක් ඇතිකර ගැනීමට පියවර ගත්තා. ඒ අනුව පෙර පරිදිම සිංහල දූතයන්ට තිබූ වරප්ප‍්‍රසාද යළිත් ලබාදීමට බුරුම රජතුමා කැමැති වුණා.

මේ බුරුම ආක‍්‍රමණය සාර්ථකව නිමකිරීමට. උපකාර කළ කිත්ති නුවරගල්ල සෙන්පතියාට ගම්වරයක් දීමට ද පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා කටයුතු කළ බව දෙවනගල සෙල්ලිපියේ සඳහන් වෙනවා. එහි ලාංකීය සෙන්පතියන් ජයග‍්‍රහණය වෙනුවෙන් මාස 05 ක පමණ කාලයක් සටන් කළ බවද සඳහන්. මේ ජයග‍්‍රහණයට සහයෝගය දුන් අනිත් සියලූම සෙබළුන්ටත් ගම්වරදී තාන්න මාන්න දී ඔවුන්ගේ ජීවිත ද ඔසවා තැබීමට පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා කටයුතු කර තිබෙනවා.

මෙය යහපාලනය පිළිබඳව සිංහල පාලකයන් කියා දුන් යහපත් සංකල්පයක්.

මේ ආකාරයට රට එක්සේසත් කර ජාත්‍යන්තර කීර්තියක් ලබාදුන් මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමාට විරුද්ධව ක‍්‍රි.ව. 1169 මහාතිත්ත ප‍්‍රදේශයේ යළිත් කැරැුල්ලක් ඇතිවෙනවා. රජතුමා ඒ කැරැල්ලත් මැඩපවත්වනවා. මේ සියලූ දේ මගින්ම පැහැදිලි වන්නේ රට එක්සේසත් කළත්, ජාත්‍යන්තර කීර්තිය ලබා දුන්නත් ලංකාව කොටස් වශයෙන් පාලනය කරන කාලයේ පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමාට විරුද්ධව කටයුතු කළ යම් පිරිසක් අවසානය දක්වාම වෛරී සිතුවිලිවලින් කටයුතු කළ බවයි. එහෙත් රජතුමා මැදහත් සිතින් රටවැසියාට සලකමින් එක්සේසත් කළ රට රැකගැනීමට  කටයුතු කළා.