බලපත්‍ර කොන්දේසි කඩ කළ බස් රථ 58ක් සඳහා නොබෝදා දඩ නියම කළ බව ජාතික ගමනා ගමන කොමිසන් සභාවේ සභාපති ශෂී වෙල්ගම මහතා අප පුවත්පතට ඉකුත් දා ප්‍රකාශ කළේය. අධික ගාස්තු අය කිරීම, ප්‍රමාණයට වඩා මගීන් රැගෙන යාම, මාර්ග නීති උල්ලංඝණය කරමින් බස්රථ ධාවනය ඇතුළු කරුණු රැසක් මුල්කර ගනිමින් මෙම බස්රථ සඳහා දඩ නියම කළ බව ද සභාපතිවරයා සඳහන් කළේය. ජාතික ගමනා ගමන කොමිෂන් සභාව යටතේ ලියා පදිංචි ප්‍රදේශවල බස්රථ ඉලක්ක කර ගනිමින් මෙම සෝදිසි මෙහෙයුම් කළ බවත් ඉදිරි කාලයේ දී තවදුරටත් විමර්ශන කරන බවත් සභාපතිවරයා ප්‍රකාශ කර තිබිණි.

සංඛ්‍යා ලේඛනවලට අනුව රිය අනතුරුවලින් දිනකට මිය යන සංඛ්‍යාව හත්දෙනකු  පමණ වේ. බස් අනතුරු  ඉන් ප්‍රධානය. පොලිස් දෙපාර්තමේන්තු සංඛ්‍යා ලේඛනවලට අනුව මෙම වසරේ ජුලි 10 වැනිදා දක්වා කාලය තුළ සිදුවී ඇති රිය අනතුරු ගණන 10,055කි. මුළු රටම කම්පාවට පත් කළ පොළොන්නරුව මඩකලපුව ප්‍රධාන මාර්ගයේ කොටලීය පාලමේ ගැටී කොටලිය ඔයට බස්රථය  පෙරැළීමෙන් පුද්ගලයන් 11 දෙනකු මියයාමේ සිද්ධිය මෙන්ම ඊට පසු එකක් පසුපස එකක් වශයෙන් වාර්තා වූ රිය අනතුරු මෙම සංඛ්‍යා ලේඛනය තුළ නැත.

‘මාෆියා’ ක්‍රියාත්මක වන කේෂ්ත්‍ර අතර බස් මාෆියාව ප්‍රධානය. එ්වාට එරෙහිව කතා කරන මගීන්ට ලැබෙන්නේ යකඩ පොලු පහරවල්ය. වී මෝල් හිමියන් සහල් මිල තීරණය කරන රටක බේකරි සංගම් ප්ලේන්ටියේ සිට බනිස් ගෙඩිය දක්වා වූ ආහාර ද්‍රව්‍යවල මිල තීරණය කරන රටක බස් ගාස්තුව තීරණය කරනු ලබන්නේ බස් සංගම්වලට අමතරව බස් රියැදුරන් හා කොන්දොස්තරවරුන්ය.

 ධාවන කාල සටහනකට අනුව එක් ගමන් වාරයකට නියමිත වේලාවක් වෙන්කර තිබුණ ද ගමන් වාරයේ කාලය තීරණය කරනු ලබන්නේ බස් සේවකයන් විසිනි. මගී ජනතාවට සිදුවන්නේ මුවින් නොබැණ ඉවසීම පමණි. මගී ජනයා රුපියල් දහයේ - විස්සේ  කෑලි බවට පත්ව ඇති රටක ඒ මගී ජනයාගේ ඉරණම සම්බන්ධයෙන් විමතියක් ඇතිකර ගත යුතු ද නැත.

රටේ පොදු ප්‍රවාහන සේවය මෙබඳු ඛේදවාචකයකට ලක්වීම අතිශයින්ම වේදනාබරය. ඉන්ධන ගාස්තු ඉහළ යාම බස්රථ අමතර කොටස් මිල ඉහළ යාම ආදී කරුණු නිසා වැඩිපුර මගීන් රැගෙන යාම සිදුවේ. එහි දී මගියා මුහුණ දෙන අසීරුතාව සම්බන්ධයෙන් සැලකිලිමත් වීමක් නැත. ඊළඟ බසය කීයට ඒවිදැයි විශ්වාසයක් නොමැති හෙයින් කිටි කිටියේ තෙරපෙමින් හෝ ගමන යෑමට ජනතාවට සිදුවේ.

බස් අනතුරුවලට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ බස්රථ නිසි පරිදි නඩත්තු නොකිරීමය. ඇතැම් බස්රථ ලණුවලින් ගැට ගසාගෙන ධාවනය කරවන අවස්ථා ද වේ. බස් රථය රියැදුරුගේ හෝ කොන්දොස්තරගේ නොවන හෙයින් ඔවුහු වගකීමක් බාර නොගනිති. බස් හිමිකරු ද රාත්‍රියේදී අතට ලැබෙන මුදල පිළිබඳව දක්වන අවධානය බස් රථයේ නඩත්තුව කෙරෙහි නොදැක්වීම නිසා තත්ත්වය තව තවත් බරපතළ වේ.

බොහෝ බස් රථවලට ස්ථිර සේවකයෝ නොවෙති. ‘ස්ටෑන්ඩ්’ එකෙන් ඇහිඳ ගන්නා රියැදුරන් හා කොන්දොස්තවරුන් එම දිනයට පමණක් බස් රථය බාර ගන්නා අතර දවසේ ගතමනාව සොයා ගැනීම පමණක් ඔවුන්ගේ කාර්යභාරය බවට පත් වේ. එහෙයින්ම බස් රථයේ ප්‍රමිතිය සම්බන්ධයෙන් අවබෝධයක් ඔවුන්ට නැත. අනතුරුවලට එක් ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නේ එයය.

බස් සේවකයන්ට අදාළව යම් යම් නියමයන් පනවා තිබෙන බව පැවසුණ ද බස් රියැදුරන්ගෙන් බොහෝ දෙනකු මත්ද්‍රව්‍ය භාවිත කර බස් රථ ධාවනය කරන බවට ද වාර්තා පළවේ. එබන්දකුගෙන් සිදුවිය හැකි අනතුරේ ප්‍රමාණය ගැන වටහා ගැනීම අසීරු නැත.

ස්වයං විනයකට යටත්ව කටයුතු නොකරන්නේ නම් දැඩි නීතිරීති පනවා හෝ මෙම අශිෂ්ට බස් මාෆියාව මෙල්ල කළ යුතුය. නොඑසේනම් මෙරට පුරවැසියන්ට සිදුවන්නේ අකාලයේ තම ජීවිත වලින් වන්දි ගෙවීමටය.

(***)