රාජ්‍ය බලය උදෙසා බොහෝදෙනා පොරකති. මරාගනිති. ඒ බලලෝභය සඳහාය. බලලෝභය නිසා රාජ්‍යත්වයට පැමිණෙන පාලකයෝ ඉක්මනින්ම ජනතා අප‍්‍රසාදයට පත්වෙති. හේතුව ඔවුන් බලය විනා ජනතා සුබ සිද්ධිය නොතකන බැවිනි.

මෙවැනි හේතු මත අතීතය අපට බොහෝ පාඩම් කියා දෙයි. ජනතා ප‍්‍රසාදය දිනා ගැනීමටත්, රාජ්‍යත්වය රැුකගැනීමටත්, බුද්ධිමත් පාලකයකු ක‍්‍රියා කළ යුත්තේ කෙසේද යන්න පැහැදිළි කරයි.

පෙරදිග ධාන්‍යාගාරය ලෙස ලංකාවට විරුදාවලි ලබාදුන් මහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා එවැන්නෙකි. රටේ අභ්‍යන්තර කැරලි මැඩ පවත්වමින් රට බත බුලතින් ස්වයංපෝෂිත කර ජනතා ප‍්‍රසාදය දිනා ගත්තෙකි. ඒත් ඒ අපහාස නායකත්වයට පත්වීමට, ජනතා ගරුබුහුමන් ලැබීමට ඔහු ද කළ කැපකිරීම් අපමණය.

එබැවින් මහා පරාක‍්‍රමබාහු චරිතය මඟින් වර්තමානයට උපදේශයක් වන ගුණාංග මොනවාදැයි මෙසේ පෙළ ගස්වමු. ඒ සඳහා මහාවංශය, රාජාවලිය උපයෝගී කර ගනිමින් තොරතුරු ගෙනඒමට ශ්‍රී ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉතිහාස හා පුරාවිද්‍යා මහාචාර්ය නන්ද ධර්මරත්න මහතා සම්බන්ධ කර ගමු.
මහා විජයබා රජුගෙන් පසු කාලිංග හා පාණ්ඩ්‍ය වංශිකයෝ රාජ්‍ය බලය ලබා ගැනීමේ කුමන්ත‍්‍රණවල නිරත වුණා. හේතුව මේ වන විට ශ්‍රී ලංකාව රජරට, දක්‍ෂිණ දේශය, රෝහණයේ අටදහස් රට හා දොළොස්දහස් රට ලෙස පාලන ඒකකවලට බෙදා පාලනය කිරීම. මේ පාලන ප‍්‍රදේශවල සිටි සියලූ පාලකයෝ රජ කිරුළ දැරීමට සුදුසු පරම්පරාවල අය. ඒ නිසා ඔවුන් හැම වෙලාවකම ප‍්‍රධාන රාජ්‍යයේ බලය ලබාගැනීමට කි‍්‍රයාකෙරුවා.

මේ කාලයේ පොළොන්නරුව ප‍්‍රධාන රාජ්‍ය වූ අතර එය පාලනය කළේ II වැනි ගජබා රජතුමා. ඒ වගේම මේ කාලයේ දක්ෂිණ දේශය පාලනය කළේ කිත්සිරිමේඝ රජතුමා. පරාක‍්‍රමබාහු කුමාරයා හිටියේ රෝහණ ප‍්‍රදේශයේ.

කිත්සිරිමේඝ රජතුමාට දරුවන් හිටියේ නැහැ. පරාක‍්‍රමබාහු කියන්නේ ඔහුගේ ඥාති පුත‍්‍රයෙක්. ඒ නිසා පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු රෝහණයේ සිට දක්ෂිණ දේශයේ සිටි සිය මාමා වූ කිත්සිරිමේඝ රජු සමීපයට ගෙන්වා ගත්තා.

කිත්සිරිමේඝ රජුගේ රජමාළිගය පිහිටලා තිබුණේ කෑගල්ලේ කිරගල් කෝරළයේ හන්තානාගොඩ ප‍්‍රදේශයේ.

පරාක‍්‍රමබාහු කුමාරයා ගෙන්වාගත් කිත්සිරිමේඝ රජු කුමාරයාට අවශ්‍ය ශිල්ප ඥානය මෙන්ම රජකුට අවශ්‍ය යුද ශිල්පයත් ලබා දුන්නා. ඒ සඳහා විශිෂ්ට ආචාර්යවරු සොයාගත් ඔහු අසහාය පාලකයකුට අවශ්‍ය සෑම ශිල්පයක්ම ලබාදීමට කටයුතු කළා. කිත්සිරිමේඝ රජුගේ බලාපොරොත්තුව වූයේ කවදාක හෝ රජරට ප‍්‍රදේශයත් සිය රාජ්‍යයට එකතු කර පරාක‍්‍රමබාහුට රාජ්‍යත්වය ලබාදීම.

මේ නිසා කිත්සිරිමේඝ රජු රටේ සංචාරය කරන සෑම අවස්ථාවකම පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු අනාගතයේ ඔටුන්න හිමි කුමාරයා ලෙස හඳුන්වා දුන්නා. පරාක‍්‍රමබාහු කුමරුත් හොඳින් ශිල්ප ශාස්ත‍්‍ර ඉගෙන ගනිමින් අභීත නායකයකුගේ අඩි පාරේ ගමන් ගත්තා.

ශිල්ප ශාස්ත‍්‍ර හමාර කළ තරුණ පරාක‍්‍රමබාහුට රජරට ප‍්‍රදේශය පිළිබඳ පූර්ණ අවබෝධයක් ලබාගැනීමට අවශ්‍ය වුණා. ඒ නිසා කිත්සිරිමේඝ රජුට නොදන්වා කුමරුට හිතවත් පිරිසක් සමඟ එක් රාත‍්‍රියක මාළිගයෙන් පළා ගියා.

පරාක‍්‍රමබාහු කුමරුගේ අධිෂ්ඨානය වූයේ රජරට දේශසීමා බලා ගැනීමත්, ඔත්තුකරුවන් පිළිබඳ තොරතුරු ලබාගැනීමත්, ගජබා රජුට අපක්‍ෂපාතී සෙන්පතියන් හඳුනා ගැනීමත්, යුද තත්ත්වය පිළිබඳව අවබෝධයක් ලබාගැනීමත් වගේ කරුණු දැන ගැනීම.

රාත‍්‍රිය පුරා ගමන්ගත් පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු ඇතුළු පිරිස බතලගොඩ ප‍්‍රදේශයේ විසූ සංඛ සේනාධිපතිගේ නිවහන ආශ‍්‍රිත ප‍්‍රදේශයට ළඟාවුණා. සංඛ සේනාධිපති කිත්සිරිමේඝ රජුගේ හිතවත් සෙනවියෙක්. කුමරුගේ පැමිණීම දැනගත් ඔහු කුමරු ගෞරවයෙන් පිළිගත්තා. ඒත් කුමරුගේ කතාබහෙන් ඔහු රජුට හොරෙන් පැමිණි ගමනක් බව දැනගත්තා.

ඒ පිළිබඳ වැඩිදුරටත් කල්පනා කළ සංඛ සේනාධිපති, කුමරු සිය නිවසේ රඳවාගෙන ඔහුගේ පිරිස වෙනත් ස්ථානයක නතර කිරීමට කටයුතු කළා. පසුව කුමරු රහසේ පළා යන බවත් දැන් ඔහු සිය නිවසේ සිටින බවත් කිත්සිරිමේඝ රජුට දැන්වීමට කටයුතු කළා.

මේ කරුණ සිය මාමා දැන ගතහොත් සිය අරමුණ කරා යා නොහැකි බැවින් ඔහු සංඛ සේනාධිපතිගේ හිස ගසා දැම්මා.

මෙම ක‍්‍රියාව නිසා දක්ඛිණ දේශයේ ජනතාව අතර යම් ප‍්‍රමාණයක අප‍්‍රසාදයක් කුමරු කෙරෙහි ඇති වුණා. තමන්ට හිතවත්ව සිටි ඇමැති මරුමුවට පත් කිරීමට හේතුවූයේ ඔහුගේ රහස් ක‍්‍රියාකලාපය අවුල්වේ යැයි ඇති වූ බිය නිසා බව චූලවංශයේ සඳහන් වෙනවා. ඒත් මේ සාපරාධී ක‍්‍රියාව නිසාම කිත්සිරිමේඝ රජුට විරුද්ධව රට වැසියන් කැරළි ගසනවා.

මේ කැරළි මර්දනය කිරීමට කටයුතු කිරීමත් පරාක‍්‍රමබාහු කුමරුට පැවරුණ කාර්යයක්. මේ සියලූ දේ සමඟම කුමරු සිය පිරිස සමඟ යළිත් බතලගොඩින් ගමන් ආරම්භ කර සිරියාල බලා නැගෙනහිර දෙසට ගමන් කරනවා. එහිදී ගජබා රජුගේ හේවායන් සමඟ ගැටුමක් ඇතිවෙනවා. ඉන්පසුව පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු ඇතුළු පිරිස කලාවැව ප‍්‍රදේශයට පැමිණ නකරගිරි ගෝකණ්න ප‍්‍රදේශයට ළඟාවෙනවා.

පසුව එහි සිටි සාමාන්තයට, (රජරට ප‍්‍රදේශයේ යම් ප‍්‍රදේශයක පාලනය කළ අයෙක්) ඔවුන් සිටි කඳවුරට පැමිණීමට ආරාධනා කරනවා. ඔහුට තෑගි බෝග දී ඔහුත් සමඟ සුහදතාවක් ගොඩනගා ගන්නවා. ඊට පසු බුද්ධාශ‍්‍රමය (මැණික් දෙන) තාවකාලික වාසභවන බවට පත්කර ගන්නවා.

පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු රජරට ප‍්‍රදේශයට ළඟා වී ඇති බව දැනගත් කිත්සිරිමේඝ රජු II වන ගජබා රජු සමඟ යුද්ධයක් ඇති කර ගනීවි යන බිය ඇති කර ගන්නවා. ඒ නිසා ඔහුගේ අමත්‍යවරයා වූ සේන සහ මහින්ද අධිකාරි යටතේ සේනාවක් පිටත් කර කුමරු බලහත්කාරයෙන් හෝ මාළිගයට ගෙනඒමට අණ කරනවා.

මේ අනුව යමින් මේ සේනාංක මාතලේ, අස්ගිරි පල්ලේසියපත්තු යන ස්ථාන කරා සිය සේනාව පිටත් කර හරිනවා. මෙය දැනගත් පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු එම සේනාවත් පළවා හැරීමට කටයුතු කරනවා. ඊටපසු මාතලේට ඊශාන දෙසින් පිහිටි බෝගම්බරට පැමිණ, ලග්ගල හා රත්නපුරේ යන ප‍්‍රදේශ නිරීක්‍ෂණය කළා.

ඉන් කුමාරයා බලාපොරොත්තු වූයේ රජරට තත්ත්වය අවබෝධ කර ගැනීම හා සීමා මායිම් පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා ගැනීම. පරාක‍්‍රමබාහු කුමාරයා නාලන්දාවට බටහිර පැත්තේ පිහිටි කඳවුරකට පැමිණ මඳක් ගිමන් හැර II වැනි ගජබාරජු පාලනය කළ රජරට ප‍්‍රදේශයට ඇතුළු වෙනවා.

මේ පිළිබඳව ගජබා රජුට දැන ගැනීමට ලැබුණා. ඔහු පරාක‍්‍රමබාහු කුමාරයාගේ යසෝ කීර්තිය පිළිබඳ අහලා තිබුණා. ඒ නිසා පරාක‍්‍රමබාහු කුමරුට මාළිගයට පැමිණ තමා හමුවන ලෙස සුහද ආරාධනයක් කරනවා. එම ආරාධනය පිළිගත් කුමරු තම පිරිවර සමඟ පොළොන්නරුවේ තිබුණ II වැනි ගජබා රජුගේ මාළිගයට යනවා. මේ ගමනින් රජරට පිළිබඳ පූර්ණ අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට ගජබා රජුට හැකි වුණා. ගජබා රජු සමඟ අමනාප නිලධාරීන් හඳුනා ගත්තා. ඔත්තු සේවා පිළිබඳ තොරතුරු දැන ගත්තා.

ඊටපසු රෝහණයේ විසූ සිය මෑණියන්ට පණිවිඩයක් යවා සිය නැගණිය වූ භද්‍රාවතී කුමරිය පොළොන්නරුවට ගෙන්වා ගත්තා. ඇය ගජබා රජුට සරණ පාවාදීමට කටයුතු කළා. මෙවැනි උපාය මාර්ගවලින් කුමරු රජුගේ හොඳ හිත දිනා ගත්තා. ඔහුගේ සියලූ අනාගත සැලසුම් දැන ගත්තා. රජරට ආදායම් ප‍්‍රමාණය, යුද ශක්තිය, පාලන සංවිධාන, උසස් නිලධාරීන්ගේ ක‍්‍රියකලාපය ආදී බොහෝ දේ අවබෝධ කර ගත්තා. පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු හැම මොහොතකම රාජ්‍ය පාලනය පිළිබඳ තොරතුරු හොයන බව ගජබා රජුට තේරුම් ගියා. ගජබා රජු තමා පිළිබඳ සැකයෙන් බලන බවත් පරාක‍්‍රමබාහු කුමරුට තේරුම් ගියා.
ඒ නිසා පළමුව සිය පිරිස පිටත් කළ පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු චාරිත‍්‍රාණුකූලව ගජබා රජු බැහැදැක නොබෝ කලකින්ම යළිත් පැමිණෙන බව පවසා මාළිගයෙන් පිටත් වූවා. ඔහු මුළු ලංකාදීපයේම අගරජුවීමේ සිහිනය දකින්නට වුණා.

රාත‍්‍රියේම පොළොන්නරුවෙන් ගමන් ආරම්භ කළ පරාක‍්‍රමබාහු කුුමරු ගිරිතලේට පැමිණ පසුව කඳුකරයේ පිහිටි දෙමළිග‍්‍රාමයට පිවිසුණා. එතන සිට ගමන් වෙහෙස දුරුකරගෙන යළිත් ගමන් ආරම්භ කළ කුමරු ක‍්‍රමයෙන් දක්ඛිණ දේශයට ළඟාවුණා. කුමරුගේ පැමිණීම දැනගත් කිත්සිරිමේඝ රජු දූතයින් යවා කුමරුව පිළිගත්තා. කුමරු මාළිගයට ගිය පසු රාජ්‍ය පාලනය පිළිබඳ බොහෝ දේ පැවසූ කිත්සිරිමේඝ රජු නොබෝ දිනකින්ම මියගියා.

පසුව දක්ඛිණ දේශයේ පාලනය පරාක‍්‍රමබාහු කුමරු අතට පත් වුණා. දක්ඛිණ දේශයේ රජු ලෙස අභිෂේක ලත් පරාක‍්‍රමබාහුට වනවාසි නිකායේ භික්‍ෂූන් වහන්සේලා රාජ්‍ය පාලනය පිළිබඳ අර්ථයෙන් ධර්මයෙන් දේශනා පවත්වමින් යහපාලනයක් සඳහා උදවු කරනවා.

කෞමල්‍යගේ අර්ථ ශාස්ත‍්‍රයට අනුව යමින් පරාක‍්‍රමබාහු රජු රාජ්‍ය පාලනය මෙහෙයවනවා. ඒ අනුව ඔහු මුලින්ම දක්ඛිණ දේශයේ දේශ සීමාවල ආරක්‍ෂාව තර කිරීමට කටයුතු කරනවා. විශේෂයෙන්ම ඒ සඳහා රජරටට යාබදව ඇති නැගෙනහිර ප‍්‍රදේශයේ බළකොටු පිහිටවනවා.

ඒ වගේම වාරි කර්මාන්තය දියුණු කර කෘෂි කර්මාන්තය සංවර්ධනය කරනවා.

‘‘මෙබඳු රටේ වැස්සෙන් හටගත් ජලය මදකුත් ලෝකෝපකාරයෙන් තොරව කිසිකලෙකත් සාගරයට නොයේවා’’ යන ප‍්‍රකාශයෙන් එය හොදින් අර්ථ ගැන්වෙනවා

සිය හෘද සාක්‍ෂියට එකඟව රටේ ධන සම්පත් විනාශ නොකර එම සම්පත් මහජන සුබ සිද්ධියට යොදා ගනිමින් කටයුතු කළ බව ඉන් හොඳින් පැහැදිලි වෙනවා.

මේ සංවර්ධන කටයුතු සඳහා පරාක‍්‍රමබාහු රජතුමා ප‍්‍රධාන වාරිමාර්ග ව්‍යාපාර 3ක් ආරම්භ කළා. දැදුරු ඔයේ තුන් තැනකින් අමුණු බඳවලා මුළු දක්ඛිණ දේශයේම සැරසාර කෘෂි කර්මාන්තයක් ඇති කළා. හෙට්ටිපොළ අසල පණ්ඩුවාපි නම් කුඩාවැව විශාල ජලාශයක් බවට පත් කළා. මෙය පඬුවස්නුවර ඇති පරාක‍්‍රම සමුද්‍රය ලෙස සඳහන් වී තිබෙනවා. ඒ වගේම පඬුවස්නුවර වැවට නුදුරින් මාළිගයක් කරවා ඒ වටා පවුරක් කරවූ බව ද ඉතිහාසයේ සඳහන් වෙනවා.
ඒ වගේම රාජ්‍ය පාලනය ශක්තිමත් කිරීම සඳහා පියවර ගත්තා. සේනාධිපති කෙනෙක් පත් කර සේනාව පාලනය කිරීමත්, ගිණුම් පිළිබඳ කටයුතු කිරීමට තවත් ඇමැතිවරයෙකුත් පත් කළා. රජු කළේ මේ පිළිබඳව සොයා බැලීම පමණයි. මේ කටයුතුවලට අමතරව, මැණික්, ලෝහවර්ග, ඛණිජවර්ග සමන්විත වටිනා ඉඩම් සංරක්‍ෂණය සම්බන්ධ කටයුතු කිරීමට වෙනම අමාත්‍යාංශ පිහිටවූවා. ඒවා අභ්‍යන්තර කටයුතු ලෙස නම් කළා. ඊට උදාහරණ ලෙස අන්තරංගධුර අමාත්‍යාංශය පෙන්වා දෙන්න පුළුවන්.

මේ සියලූ දේ වගේම විදේශ වෙළෙඳ ගනුදෙනුත් කළා. මැණික් වර්ග පිටරට යැවීම ප‍්‍රධාන වෙළෙඳාමක් වුණා. මෙහිදී විදේශීය වෙළෙඳ කටයුතු සඳහා උරුවෙල, කල්පිටිය, කොළඹ යන මුහුදු තොටුපළ භාවිත කළ බව මහාවංශයේ සඳහන් වෙනවා.

ගොවිතැන හා වෙළෙඳාම දියුණු කළ පරාක‍්‍රමබාහු රජු ඔහුගේ හේවායන්ට විදේශීය කුලී හේවා කණ්ඩායමක් ද එකතු කර ගත්තා. ඔවුන් දකුණු ඉන්දියාවෙන් ගෙන්වාගත් අගත්පඩි හේවායන් ලෙස සඳහන් වෙනවා. ඒ වගේම ස්ථිර නිල හමුදාව රාත‍්‍රි සටන් සඳහා පුහුණු කළා. හැම තරුණයෙක්ම යුද පුහුණුවට බඳවා ගත්තා. ඔවුන්ට ශිල්පීය දැනුම ලබා දුන්නා.

ග‍්‍රාමීය වශයෙන් (අද ග‍්‍රාමාරක්‍ෂක) හේවායින් පුහුණු කර ගම් ආරක්‍ෂාවට පත් කළා. මෙහිදී ගම් ආරක්‍ෂක සෙබලූ මුලින්ම හඳුන්වා දුන්නේ පරාක‍්‍රමබාහු රජු ලෙස හඳුන්වාදෙන්න පුළුවන්.

මේ ආකාරයට දක්ඛිණ දේශයේ යුද බලය ශක්තිමත් කර, ආර්ථිකය නගාසිටවූ පරාක‍්‍රමබාහු රජු අසහාය රාජ්‍ය පාලකයකු ලෙස කටයුතු කිරීමට පෙර පුහුණුවක් ලබා ගත්තා. ඊටපසු වෙනත් රාජ්‍ය ආක‍්‍රමණය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය සැලසුම් ක‍්‍රියාත්මක කිරීමට පියවර තැබුවා.

(මතුසම්බන්ධයි)