(කුරුණෑගල දිස්ත‍්‍රික් සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්‍ෂ කාර්යාලයේ ප‍්‍රාදේශීය දන්ත ශල්‍ය වෛද්‍ය හර්ෂ මාරසිංහ)

සාමාන්‍ය භාවිතයේදී ”පණු ගෙඩි” හෝ ”හුණු ගෙඩි” නමින් හඳුන්වන ඇප්තස් වණ  බොහෝ දෙනකුගේ මුඛයේ හට ගන්නා වේදනාකාරී තුවාල විශේෂයකි.

සුදු හෝ කහ පැහැති පසුබිමක් සහිතව රවුම් හැඩයක් ගන්නා මෙම තුවාල වටේට රත් පැහැයක් ගනී. ස්පර්ශ වූ විට පමණක් නොව කථා බහේදී පවා අතිශයින් වේදනාකාරී මෙම තුවාල කෙනකුට වසරකදී දෙතුන් වරක් වුවද නැවත නැවත ඇති විය හැක.

ඇප්තස්  වණ (පණු ගෙඩි) හඳුනා ගැනීම.

සාමාන්‍යයෙන් මුඛ ශ්ලේෂමල පටලයේ  ඕනෑම තැනක හටගත හැකි නිසා ඇප්තස් වණ දිව, කම්මුල, තොල, විදුරුමස පත්ල, සිනිදු තල්ල වැනි ස්ථාන වල හට ගනී.

කුඩා ඇප්තස් වණ

සාමාන්‍යයෙන් සෙ:මී:1 කට වඩා කුඩා වන අතර, කැළලක් ඉතිරි නොකර සති 2ක පමණ කාලයකදී ඉබේම සුව වේ. එකවර කිහිපයක් හට ගත හැක.

විශාල ඇප්තස් වණ

සෙ:මී: 1 කට වඩා විශාල වන අතර, ඉතා වේදනාකාරීයි. සුව වීමට සති දෙක තුනකට වඩා කාලයක් ගන්නා අතර, බොහෝ විට කැළලක් ඉතිරි කරයි. සාමාන්‍යයෙන් හට ගන්නේ එක් තුවාලයක් හෝ දෙකකි.

ඉතා කුඩා ඇප්තස් වණ

අල්පෙනෙති හිසක තරම් කුඩා තුවාල වන අතර, තුවාල කිහිපයක් එකවර හට ගනී. සුව වීමට දින 10ක පමණ කාලයක් ගන්නා අතර කැළැල් ඉතිරි නොකරයි. මේවා බොහෝ විට වයිරස් ආසාදනයක් සමග හට ගනී.

යෞවනයන් අතර බහුලව හට ගන්නා මෙම ඇප්තස් වණ පිරිමින්ට වඩා කාන්තාවන්ගේ වැඩිපුර හට ගනී. කෙසේ වූවද, ඇප්තස් වණ සහ පිළිකා අතර සම්බන්ධයක් නැත.

ඇප්තස් වණ (පණු ගෙඩි) හට ගැනීමට හේතු.

නිශ්චිත හේතුවක් ප‍්‍රකාශ කළ නොහැකි වූවත්, ඇප්තස් වණ හට ගැනීම සමග සමපාත වන කරුණු කිහිපයක් පෙන්වා දිය හැක.

1.        සිරුරේ ප‍්‍රතිශක්තිය දුර්වල වන බැක්ටීරියා සහ වයිරස් ආසාදන 

2.        පවුලේ එකම සාමාජිකයන් අතර ප‍්‍රවේණිගත හේතු නිසා

3.        මානසික ආතතිය, දුක කනගාටුව, තරහව, අධික වෙහෙස හා නිදි වැරීම වැනි කරුණු

4.        හෝර්මෝන මාරුවීම් සිදුවන ඔසප් කාල සීමාව

5.        මුඛය තුවාල වීම් කම්මුල හැපීම, දත් බුරුසුවට තුවාල වීම, විකලාංග ප‍්‍රතිකාර ලබා ගන්නා විට, සායනයේදී දත් පිරිසුදු කිරීම්

6.        ආහාරවලට ඇති ආසාත්මිකතාව නිසා අච්චාරු, තක්කලි, බල මාළු, හුරුල්ලෝ, හරක් මස්, කෝපි, ස්ට්‍රෝබෙරි, බිත්තර, රටකජු, චීස්, අන්නාසි වැනි ආහාර

7.        මිරිස් හා කුළු බඩු අධික හා උණුසුම් ආහාර, ආම්ලික ආහාර (ඇඹරැුල්ලා)

8.        තිරිගු පිටි නිෂ්පාදන (පාන්,පීසා,--) වල ඇති  ප්‍රෝටීනයකට ඇති සංවේදීතාව,

9.        විටමින් ඊ12, ෆෝලික් ඇසිඩ්, යකඩ ඌනතාව

10.      සමහර දන්තාලේප සහ මුව සෝදන දියර වල ඇති රසායනික,

11.      සමහර ආම්ලික ඖෂධ වර්ග

12.      ඒඩ්ස් රෝගීන්

13.      ආහාර මාර්ගයේ ආසාදන

ඇප්තස් වණ ඇති වීම වළක්වා ගැනීම.

නිවසේදී කළ හැකි සරල ක‍්‍රියාකාරකමක් මගින් මෙම තුවාල හට ගැනීමට හේතුව අනුමාන කළ හැක. තුවාල හට ගත් පසු දින කිහිපයක් ආපස්සට කල්පනා කර ඇප්තස් වණ හට ගැනීමට සැක කළ හැකි හේතු වලට ඔබ මුහුණ දුන්නේ දැයි පොතක සටහන් කර තබන්න. මෙසේ කිහිප වරක් කළ විට ආසන්න හේතුවක් හෝ කිහිපයක් සොයා ගත හැකි වනු ඇත. එම හේතු මග හරවා ගැනීමෙන් ඇප්තස් වණ හට ගැනීම අවම කර ගත හැකි වේ. උදාහරණයක් ලෙස දත් බුරුසුවෙන් තුවාල වන තැන් වල තුවාල හට ගනී නම් ප‍්‍රවේශමෙන් දත් මැදීමත් මෘදු කෙදි සහිත බුරුසුවක් යොදා ගැනීමත් වඩා සුදුසුය.

ඇප්තස් වණ සදහා පූර්ව ප‍්‍රතිකාර

ප‍්‍රතිකාරවල අරමුණ විය යුත්තේ ඇප්තස් වණ පෑරීම වළක්වා ගැනීමත් වේදනාව සමනය කර ගැනීමත් බැක්ටීරියා ආසාදනය වළක්වා ගැනීමත්ය.

වෛද්‍ය ප‍්‍රතිකාර ලබා ගැනීමට ප‍්‍රථම නිවසේදී පහත සදහන් පූර්ව ප‍්‍රතිකාර අත්හදා බැලිය හැක.

01.      පහසුවෙන් ගිලිය හැකි මෘදු ආහාර ගත යුතුය. යෝගට්, මිදුණු කිරි වැනි ආහාර ගත හැකිය. කෝපි, චොකලට්, මිරිස් අධික ආහාර, දෙහි ලෙමන්, තක්කාලි වැනි ඇප්තස් වණ වලට හේතු විය හැකි ආහාර වලින් වැළකිය යුතුවේ.

02.      උණුසුම් ආහාරයෙන් වැළකී සිසිල් ආහාර පාන ගන්න. පාන වර්ග බීම බටයකින් බොන්න.

03.      ලූණු තේ් හැන්දක් ජලය කෝප්පයකට දමා එයින් දිනකට කිහිපවරක් කට සෝදන්න.

04.      මිල්ක් ඔෆ් මැග්නීසියා ස්වල්පයක් පුළුන් කැබැල්ලකින් තුවාල මත දිනකට 3x-4 වරක් තවරන්න.

05.      සරල වේදනා නාශකයක් ලබා ගන්න.

ඇප්තස් වණ සදහා වෛද්‍ය උපදෙස් ලබා ගත යුතු අවස්තාව

01. නිවසේදී ලබා ගත්  ප‍්‍රථමාධාර ප‍්‍රමාණවත් නැති නම්

02. ඇප්තස් වණ හට ගත්තේ පළමු වතාවට නම් එය තනිවම හ`දුනාගත නොහැකි වූ විට

03. වේදනා නාශක වලින් වේදනාව සමනය නොවේ නම්

04. තුවාල සමග අධික උණ, පාචනය වැනි ආහාර මාර්ගයේ ආබාධ ඇති නම්

05. මුඛයට අමතරව සිරුරේ වෙනත් තැන්වලත් තුවාල තිබේ නම්, උදා: ලිංගාශ‍්‍රිතව

06. සති 3 කට වඩා ඉක්ම ගියත් තුවාල සුව නොවේ නම්

ඇප්තස් වණ නිතර හට ගන්නේ නම් ඔබගේ දන්ත ශල්‍ය වෛද්‍යවරයා සමග සාකච්ඡුා කරන්න. ඔබට ප‍්‍රතිජීවක ඖෂධ මේ ස`දහා නුසුදුසුය. ඔබට සුදුසු වේදනා නාශක සමග තුවාල බැක්ටීරියා ආසාදනවලින් ආවරණය කර ගැනීමට ස්ටීරොයිඞ් ආලේපන ලබා දෙනු ඇත. සමහර විටමින්, ලවණ වර්ග තුවාල සුව වීම ඉක්මන් කරනු ඇත. කෙසේ වුවද මනස සැහැල්ලූ කරන භාවනා ක‍්‍රම වලින් සතුටුදායක ප‍්‍රතිඵල අත්වනු ඇත. ඇප්තස් වණවලින් පීඩා විදීම අවම කර ගැනීම වෛද්‍යවරයා ඔබට උපකාර කරනු ඇත.