(වසන්ත චන්ද්‍රපාල සහ අංජුල මහීක වීරරත්න)

අම්පාර ඓතිහාසික දීඝවාපි රජ මහා විහාරයේ චෙත්‍යයේ ධාතුන් වහන්සේලා තැන්පත් කිරිම ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතා සහ හිටපු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් අද පෙරවරුවේ පවත්වනු ලැබිය.

දීඝවාපි මහා සෑය නිර්මාණකරුවා සද්ධාතිස්ස මහ රජතුමාය ඔවුහු දිගාමඬුල්ලේ කළ සුවිශේෂී කාර්ය භාරය වන්නේ සම්බුදු සිරිපා පහස ලත් දීඝවාපි චෛත්‍යය රාජයනන් වහන්සේ ඉදිකිරීමයි ඓතිහාසික මූලාශ්‍රයන්හි සඳහන් වන අන්දමට තිස්ස කුමාරයා විසින් දුටුගැමුණු රජු අනුරාධපුරයේ ඉදි කරමින් සිටි රුවන්වැලි සෑය නිමාවට පත් කිරීමට නොහැකි නිසා රජුගේ අවසාන මොහොතේදී රුවන්වැලි සෑය නම් වූ බව පසක් කිරීම සඳහා චෛත්‍ය වටා සුදු රෙදි අතුරා දැක ගැනීමට සලස්වා ඇත. දුටුගැමුණු රජුගේ අභාවයෙන් පසු (ක්‍රි.පු.137 - 119) රාජ්‍යටපත් සද්ධාතිස්ස මහ රජු අනුරාධපුරයේ සිට දීඝවාපිය දක්වා යොදුනෙන් යොදුනට වෙහෙර විහාර (ගාවුත විහාර ) ඉදි කරන ලදී.

දීඝවාපී චෛත්‍ය රාජයාණන් වහන්සේ ද එකසිය අසුපස් රියනක් උසට ඉදිකර සතැරස් කොටුවේ සිව් දිසාවට රියසක් පමණ නම් මල් අතුරා රන් කෙඳිවලින් පළඳනාවක් කර පළඳවා සත් රුවන් ඇමුණු සැට්ටයක් කරවා කරවා පූජා කළ බව ඉතියහාසයේ සදහන් වෙයි.

1962 වර්ෂයේ ආරම්භ කළ කැණීම් කටයුතු 1960 දක්වා සිදුකළ අතර ත්‍රස්තවාදී උවදුරු හමුවේ සංරක්ෂණ කටයුතු අඩාල විය. වර්තමාන සංරක්ෂණ කටයුතු ආරම්භ කරන ලද්දේ මීට වසර පහකට පමණ පෙර දී එය නැවත වතාවක් අතරමග නතරවිය.නැවත වතාවක් හිටපු ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා සහ හිටපු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා විසින් ආරක්ෂක ලේකම් කමල් ගුණරත්න මහතාට මෙම වගකීම බාර දී තිබේ

ඒ අනුව දෙදහස් 2011.11.11 වන දින දකුණු වාහල්කඩ ප්‍රදේශය ප්‍රදේශයෙන් හිටපු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා වනජීවී රාජ්‍ය අමාත්‍ය විමලවීර දිසානායක මහතා සහ ආරක්ෂක ලේකම් කමල් ගුණරත්න මහතා විසින් මුල්ගල තබා මෙම චෛත්‍ය වැඩ ආරම්භ කරන ලදී.

එතැන් පටන් ශ්‍රි ලංකා යුධ හමුදාව සහ සිවිල් ආරක්ෂක බලකාය නැවත දිඝවාපි චෙත්‍යය ප්‍රති නිර්මාණය කිරිම ආරම්භ කර ඇති අතර පුරා විද්‍යා දෙපාර්මේන්තුවේ පුර්ණ අධික්ෂණය යටතේ චෛත්‍ය යේ වැඩ කටයුතු නිමවෙමින් පවති.

මෙම ධාතුන් වහන්සේලා තැන්පත් කිරිමට පෙර දීඝවාපි විහාරස්ථානයේ සති පිරිතක් පවත්වා එහි අවසන් දිනය අදින් අවසන් විය.

කරඩු දෙකක තැන්පත් කරන ලද ධාතුන් වහන්සේලා චෙත්‍යය උඩට වැඩම කරවීම ආරක්ෂක ලේකම් කමල් ගුණරත්න මහතා සහ ආරක්ෂක මාණ්ඩලික ප්‍රධානි ජෙනරාල් ශවේන්ද්‍ර සිල්වා මහතා විසින් සිදුකරනු ලැබිය.

ඉන් අනතුරුව එම කරඩු දෙක ජනාධිපති රනිල් වික්‍රමසිංහ මහතාට සහ හිටපු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂ මහතාට භාර දිමෙන් පසුව සියක් නමක් භික්ෂුන් වහන්සේලා ගේ සෙත් පිරිත් මැද දහස් ගනනක ජනයාගේ සාදුකාර මැද චෛත්‍යයේ ධාතු ගර්භයේ ධාතුන් වහන්සේලා තැන්පත් කරනු ලැබිය.

මෙම ධාතු තැන්පත් කිරීමට සමගාමිව දිඝවාපි පුදබිමේ ඉදිකරන ලද ධාතු මන්දිරය විවෘත කිරිම ආරක්ෂක ලේකම් කමල් ගුණරත්න මහතා සහ ගුවන් හමුදාපති එයාර් මාර්ෂල් උදේනි රාජපක්ෂ මහතා විසින් සිදුකරනු ලැබිය.මෙම ධාතු මන්දිරය ශ්‍රිලංකා ගුවන් හමුදාව විසින් ඉදිකරනු ලැබිය.

ශ්‍රිලංකා නාවික හමුදාව විසින් ඉදිකරන ලද නේවාසිකාගාරය අපවත්වි වදාල දරණාගම කුසලධම්ම හිමි අනුස්මරණ ශාලාව උන්වහන්සේ ගේ මෑනියන් කැරලයින් නෝනා බාලසුරිය මිය විසින් විවෘත කරනු ලැබිය.

අස්ගිරි මහා විහාරිය පරිවේණාධිපති නාරම්පනාවේ ආනන්ද හිමි, බෙල්ලන්විල විහාරාධිපති ආචාර්ය බෙල්ලන්විල ධම්මරතන හිමි , රාමාඤ්ඤ නිකායේ අනුනායක අංකුඹුරේ පේමවංශ හිමි , බෙංගමුවේ නාලක හිමි . පොතුබන්ධණ පුරාණ රජමහා විහාරාධිපති මල්වතු මහා විහාරිය කාරක සංඝ සභික මහඔය ජිනතරන හිමි උතුරු නැගෙනහිර දෙපලාතේ සමථ බලසම්පන්න ප්‍රධාන අධිකරණ සංඝනායක කිරිදිවැල සෝමරතන හිමි ඇතුල් මහා සංඝරත්නය මෙම අවස්ථාවට සහාභාගි විය.්‍

සංස්කෘතික රාජ්‍ය අමාත්‍ය විදුර වික්‍රමනායක, යුධ හමුදාපති ලුතිනන් ජෙනරාල් විකුම් ලියනගේ නාවික හමුදාපති වයිස් අද්මිරාල් ප්‍රියන්ත පෙරේරා,නැගෙනහිර ආඥාපති මේජර් ජෙනරාල් එස්.ඒ.කුලතුංග 24 සේනාංකාධිපති මේජර් ජෙනරාග්අනිල් පෙරේරා මහතා ඇතුලු විශලා පිරිසක් සහාභාගිවිය.