“කිසිම සමාවක් නෑ මට සිතුණා. සීමාවක් නැති යුද්ධයක්. සීිමා පවුරු නැති මග අරින්න බැරි තරමේ හොඳ යුද්ධයක්.

‘ඒ ළමයි කවදා හරි ලොකු වෙන කොට උඹ හිතනව ද ඔය කුරිරුකම් මග ඇරෙයි කියලා? දෙමාපියන්ගේ කාලේ අහවරයි කියලා ඉගෙන ගත්තු මේ ළමයි ලොකුවෙලා තමුන්ම දෙමාපියො වෙන කොට මොන වගේ තියේවි ද?දෙමව්පියන් උත්පාද කරන්න පුළුවන් ද මවුපියන් කියන සංකල්පේ ඔළුවෙන් අරං දැම්මට පස්සේ? උන් මිනිහෙකුට අතින් පයින්  ගහනවා ඒ මිනිහා බොනවයි කියලා, මිනිස්සුන්ට ගිනි තියලා ඒ මිනිස්සු ගිනි ගන්නවා බලන් ඉඳල හිනා වෙනවා. මෙහෙම එවුන් තමුන්ගෙ ළමයින්ට කොහොම සලකයි ද? මොනවගේ ආදරයක් ද උන්ට දෙන්න පුළුවන් වන්නේ ? උන්ගේ හිත් ගල්වෙනවා අපේ ඇස් පනාපිටම එතකොට උඹ මොකද කියන්නේ? “මේ මගේ ළමයා නෙවෙයි, සුද්දාගේ ළමයා, සුද්දා හදාපු රාක්‍ෂයා” එච්චරද උඹට කියන්න පුළුවන්, සුද්දගේ පිට වරද පටෝලා උඹට පුළුවන් අත හෝදා ගන්න.’

“නැහැ” ෆ්ලොරන්ස් කීවා.“ඒක නොමෙයි ඇත්ත. මං එහෙම මගේ ළමයින්ගෙන්  අත හෝදන්නේ නෑ. මේ ළමයි හොඳ ළමයි. අපි උන් ගැන ආඩම්බරයි.”

“යකඩ ළමයි” මං හිතුවා. ෆ්ලොරන්ස් වුණත් එහෙම නොවෙයි කියලා හිතන්න බෑ. යකඩ යුගේ. ඒකෙං පස්සේ එන්නේ ලෝකඩ යුගේ. මේ තරම් දැඩි නැති සැහැල්ලු යුගයක්. මැටි යුගයක්, පස් යුගයක්. මේ කාල චක්‍රෙ කවද්ද එන්නේ ජාතියට සටන්කාමී පුතුන් බිහි කරන පුරාණ ස්පාටා සම්ප්‍රදායේ සූර වීර යකඩ හදක් තියෙන මාතාවක්.

“අපි ආඩම්බරයි ඒ ළමයි ගැන”

අපි! පළිහ අරන් වරෙන් නැත්නම් පළිහ උඩින් වරෙන්

දෙවරක් ම බුකර් සම්මානය සහ සාහිත්‍ය පිළිබඳ නෝබල් ත්‍යාගය 2003 වසරේ දිනා ගත් දකුණු අප්‍රිකානු ලේඛක ආචාර්ය ජේ.එම්.කොඑට්සිගේ Age of Iron 1990 දී පළමුවරට මුද්‍රණයෙන් නිකුත් වී ය. 

1949 ‍ පෙබරවාරි 09දා දකුණු අෆ්‍රිකාවේ කේප්ටවුන් හි උපත ලද කොඑට්සි 2006 වසරේ ඔස්ට්‍රෙලියාවේ සම්මාන පුරවැසිභාවය ලැබ මේ වනවිට දකුණු ඔස්ට්‍රෙලියාවේ ඇඩිලේඩ් නුවර වෙසෙයි. ගිය වසරේ (2023) ඔහු The Pole and Other Stories නම් කාතියක් පළ කළේ ය.

ඉංග්‍රීසි බසින් නිර්මාණකරණයේ යෙදෙන කොඑට්සි සිංහල පාඨකයාට අමුත්තකු නොවේ. ඔහුගේ නවකතා කිහිපයක් ම සිංහලට පරිවර්තනය වී ඇති හෙයිනි. ඔහුගේ Waiting for the Barbarians (1980) ම්ලේච්ඡයෝ එනතුරු නමින් ද, Life & Times of Michael K (1983) මයිකල් කේගේ කලදවස නමින් ද, Disgrace (1999) ගර්හාව නමින් ද සිංහලට පර්වර්තනය වි ඇති හෙයිනි.

දකුණු අප්‍රිකාව මේ නවකතාවේ පසුබිම් දේශයයි. පාඨකයාට එය වටහා ගත හැක්කේ එහි එන කේප්ටවුන්, ගුගුලෙතු වැනි නගර කිහිපයක නම් ඇසුරින් පමණි. එනයින් තමා මේ කියවන්නේ වර්ණභේද දකුණු අප්‍රිකාවේ නිදහස් අරගල පැවැති කාලයේ සිදුවීම් පෙළක් බව වටහා ගැනීම පාඨකයාට භාර ය. අන්තර්ගතයේ ඇත්තේ අනවරත කෲරත්වය සහ අනේක වධ හිංසාවයි.

කේප්ටවුන් හි ජීවත් වන කරන් මහත්මිය සම්භාව්‍ය සාහිත්‍යය පිළිබඳ සරසවි කථිකාචාර්යවරියකව සිට විශ්‍රාමලත් තැනැත්තියකි. ඇයගේ සැමියා මියගොසිනි. බරපතළ ලෙස පිළිකාවකට ගොදුරු වැ සිටින ඇයගේ ජීවිතය රැඳී පවතින්නේ සිය වෛද්‍යවරයා නියම කරන ඖෂධ මත ය. 

ඇයගේ එකම දියණිය සිය සැමියා සමග අමෙරිකාවේ පදිංචියට ගොස් ය. පෙරළා මෙරට පදිංචියට නොඑන බව ඇය සපථ කැර තිබේ. එහෙත් කරන් මහත්මියට රට හැර යන්නට හිතක් නැත.

“‘නෝනාටත් තිවුණානෙ දුවත් එක්ක එහේ පදිංචියට යන්න’ වර්කුයිල් කීවා

මට හිනා ගියා.

‘මට අමෙරිකාවේ මැරෙන්නෙ හිතක් නෑ. කාටවත් බෑ ඒක කරන්න, අමෙරිකන්කාරයකුට ඇරෙන්න’”

 හුදෙකලාවේ සිටිනා ඇය අමෙරිකාවේ සිටින සිය දියණියට ලිපියක් ලියමින් සිටින්නී ය. එහි විස්තර කෙරෙමින් පවන්නේ තමා මේ දවස්වල මුහුණ දෙන අත්දැකීම් ය. එහෙන් රහසිගතව පාලනයට එරෙහිව කැරලි ගසන් පොඩි එවුන් ය. මෙහෙන් වර්කුයිල් නමැති ඇගේ අනාරාධිත ආගන්තුකයා ය.

 කතාව ඇරැඹෙන්නේ පසුව ඇගේ සිත දිනා ගන්නා වර්කුයිල්ගේ ආගමනය විස්තර කරන ඡෙද කිහිපයකිනි. ඇයට පිළිකාවක් වැලඳී ඇති බව වෛද්‍යවරයා අනාවරණය කරන්නේ ද එදාම ය.

'ගරාජ් එක පැත්තේ දෙවටක් තියෙනවා ඔයාට මතකනේ. යාළුවො එක්ක ඔයා ඉස්සර ‍සෙල්ලම් කළේ එතන. දැන් කැලේ වැවිලා, කොළ රොඩු ගොඩ වෙලා දිරලා යන බැද්දක්.

ඊයේ මේ දෙවට කොනේ මං දැක්කා කාඩ්බෝඩ් පෙට්ටි ගොඩ ගහලා අටවපු පැලක්. ප්ලාස්ටික් රෙද්දක් වහලෙට දාලා. මිනිහෙක් ඒක ඇතුලේ ගුලිවෙලා. පාරෙ තොටේ දැකල පුරුදු උස කේදෑරි මිනිහෙක්. වයසට වැඩිය, වැස්සට, අව්වට හම රැළි වැටිලා. විදුරුමස් දියවෙලා. දත් ඇදිලා, වාටිය එල්ලෙන තොප්පියක් ඔළුවෙ දාගෙන, එල්ලා හැළෙන අළුපාට ඇඳුමක් ඇඳ ගෙන. දැන් මිනිහා නිදි. තොප්පියේ වාටියෙන් කන් වැහිලා. ඉබාගාතේ යන එකෙක්. මිල් පාරේ වාහන නවත්තන තැන්වල, සාප්පු යන එන අයගෙන් හිඟමන් ඉල්ලන, කට ගොන්නක් බීගෙන, හිස් කෑම ටින් අහුලං ලෙව කන, හිඟන්නෙක්. වැහි අගොස්තුව මේ වගේ නන්නත්තාර එවුන්ට එපාම කරපු කාලේ. පෙට්ටිය ඇතුළෙ මිනිහ නිදි. කට ඇරිලා.රූකඩ කකුල් එළියට පැනලා, ඒ එක්කම ජරා ගඳක්: හුලිජ්ජ. පැණි වයින්. පුස්. තවත් මොනවාදෝ ගඳක්.... දහ ජරාව.

ටිකක් වෙලා මං බලන් හිටියා මිනිහ දිහෑ. ගඳ ඉව කරගෙන. ඔව්... අමුත්තෙක්.. මාව බලන්න මේ දවසෙම ආපු අමුත්තෙක්.

එදා තමා මට දොස්තර සයි‍ෆ්‍රට්ගෙන් ආරංචිය ආවෙ. හොඳ එකක් නෙවෙයි. ඒත් එක, මගේ, ... මං වෙනුවෙන් ආපු එකක්.  මටම විතරක් අයිති. ප්‍රති‍ක්ෂේප කරන්න බැරි ආරංචියක්. දෑතට අරන් පපුවට තුරුළු කරගෙන ගෙදර ගෙනියන්න වෙලා තියෙන, ඔළුව වනන්නේ නැතිව, කඳුළු හලන්නේ නැතිව බාරගන්න වෙලා තියෙන, මගේ ම දෙයක්.

"බොහොම ස්තුතියි ඩොක්ටර්" මං කිව්වා. "අවංකව ඇත්ත කියාපු එක ගැන ස්තුතියි" 

"අපට කරන්න පුළුවන් හැම දෙයක්ම අපි කරනවා" දොස්තර කීවා. "අපි එකතු වෙලා මේක විසඳමු"

ඒත් ඒ සහෝදරාත්මක මුහුණුවරට පස්සෙ ඔහු ඒ වෙනකොටත් හිත හදාගෙන අහවර බව මං දැක්කා. මැරෙන මිනිස්සුන්ට නෙවෙයි, ජීවත්වන අයටයි ඔහුගේ බැඳීම.'

දකුණු අප්‍රිකාවේ සෑම සුද්දකුට මෙන් ම කරන් මහත්මියට ද කළු ගෘහ සේවිකාවක් සිටියි. ඒ තැනැත්තියගේ නම ෆ්ලොරන්ස් ය. ෆ්ලොරන්ස්ගේ පුත්‍රයා වන සතලොස් වියැති බෙකී සහ ඔහුගේ සම වියේ මිතුරකු වටා කරන් මහත්මියගේ මෙන් ම පාඨක අපගේ ද අවධානය යොමුවෙයි. ඇයට ‘බුම්මාගත් මුවැති, මෝරුන් මෙන් ගොදුරු ලොබැති, ළමා වියට අවමන් කරන’ මේ කළු කොල්ලන් රුස්සන්නේ නැතත් පොදු වශයෙන් ඇය ඔවුන් දෙස බලන්නේ ‘ළමයින් අහිංසක ය’ යන දෘෂ්ටියෙනි. එසේ වුව ද මේ ළමයි යකඩයෝ ය. ඇය ඊට දොස් නගන්නේ ඔවුන්ගේ මවුන්ටයි. ඔවුහු සිය මවුන් විසින් ම දිරිගන්වන ලදුව සටනට යන්නෝ ය. ඔවුන් සටනට යවනු ලබන්නේ ‘පළිහත් රැගෙන ආපසු එව; නැතහොත් පළිහ මතින් ආපසු එව’ යන උපදේශය සහිතව ය. කොඑට්සී මේ අදහස ගන්නේ ග්‍රීක පුරාණෝක්තිවලිනි. ‘පළිහත් රැගෙන ආපසු එන්න’ යන්නේ අදහස දිනනු! යන්නයි. ‘පළිහ මතින් එන්න’ය කියන්නේ මළත් යටත් වන්න එපා! කියායි. කළු ජන වර් ෆ්ලොරන්ස් ළමයින් හදන්නේ එසේ ය. සාහිත්‍යය හදාරා ඇති කරන් මහත්මිය කළු අරගලය වටහා ගන්නේ එලෙසිනි. දැන් උදා වී ඇත්තේ යකඩ යුගයයි. එහෙත් තමා සිය දියණිය හදා තිබෙන්නේ එලෙස නොවේ. ඇය තමා අතැර ගොස් ය. ඒ කියන්නේ ඇය පළිහ අතැර දමා පලා ගොස් ඇති බවයි. නොකැමැත්තෙන් වුව වර්කුයිල් වැනි නන්නත්තාරයකුගේ පිහිට පතන්නට තමාට සිදු වනුයේ එහෙයිනි.

බෙකීගේ මිතුරා පොලීසිය විසින් ඝාතනය කරනු ලැබේ. පසුව බෙකී ද. සාහිත්‍යයේ නිමග්නව සිටි කරන් මහත්මියගේ දෙනෙත් තමා වටා පවතින කල්ලන්ගේ නිදහස් අරගලයට විවෘත වන්නේ එවිට ය. කළු විප්ලවවාදීන් ඇයට හිංසා පීඩා නොකළ ද බරපතළ ලෙස ඇනුම් පද කියති, උපහාසාත්මක ආලාප පවසති. එහෙත්  මරණ නිසා කම්පනයට පත්වන ඕ තොමෝ පොලීසිය සමග ගැටෙන්නී ය. මේ සියල්ල ඇය සිය දියණියට ලියන ලිපියේ ඇතුළත් කරන්නී ය.

කරන් මහත්මිය අනතුරට මුහුණ දි සිටින කොල්ලකු ගැන ඔවුන්ගේ සංවිධානයේ වැඩිහිටියන් සමග ද ගැටෙන්නී ය.

"'හොඳයි මං එහෙනම් කියන්නම් මිසිස් කරන්ට වැඩිය තේරෙන්නේ නැහැ සහෝදරත්වය කියන්නේ මොකක්ද කියලා'

'ඕනේ තරමට මට තේරෙනවා බොහොම ස්තුතියි'

'නැහැ මං හිතන්නේ නෑ තමන් ගැන ලොකු විශ්වාසයකින් වගේ මිනිහා කිව්වේ. 'මේ තරුණයෝ වගේ සිරුරෙන් ආත්මයෙන් දෙකෙන්ම අරගලේ ඇතුළේ ඉන්නකොට ඒ වගේම තමන්ගේ එකා වෙනුවෙන් පැකිලීමක් නැතුව ජීවිතය පූජා කරන්න ලෑස්ති වෙනකොට ලියලනවා එක්තරා බැම්මක්. ඒක තමුන් දන්න හැම බැම්මකටම වඩා හයියයි. අන්න ඒකයි සහෝදරත්වය කියන්නේ. මගේ ඇස් දෙකෙන් දිනපතාම මම ඒක දකිනවා. ඒකට සමාන කරන්න, සංසන්දනය කරන්න පුළුවන් කිසි දෙයක් මගේ පරම්පරාවට නෑ. අපි ඒගොල්ලෝ වෙනුවෙන්, තරුණියෝ වෙනුවෙන් ඉඩ දීලා අයින් වෙන්න ඕනේ. අන්න ඒකයි අපි අයින් වෙලා හිටියට අපි ඉන්නේ ඔවුන්ගෙන් පස්සෙන්. තමුන්ට තේරෙන්නේ නැත්තේ අන්න ඒකයි මොකද තමුන් ඉන්නේ ඒ තරම් ඈතින්.'

'මං හුඟාක් ඈතයි ඒක සහතික ඇත්ත මං කිව්ව හුඟාක් ඈතයි ඒ වගේම හුඟාක් පුංචියි. ඒත් මං හිතනවා සහෝදරත්වය කියන්නේ මොකක්ද කියලා ඕනෑවටත් වැඩිය මං දන්නවා  කියලා. ජර්මන්කාරයෝ අතර සහෝදරත්වය තිබුණා. ජපන්නු අතරේ ඕක තිබුණා. එතකොට ස්පාටන්වරු අතරෙත්.  ඇයි ශාක පිශාචයෝ. සහෝදරත්වය කියන්නේ මරණයේ මැරීමේ සහ මිය යාමේ එක්තරා ගූඪකරණයක් මිසක් වෙන කිසි දෙයක් නෙවෙයි. මං කියන ඔය බැම්ම අන්න ඒකට බැඳන් ඉන්න වෙස් මුහුණක්. මොකක බැම්මක්ද? ආදරේ? මට සැකයි? මගේ කිසි ඇයි හොඳයියක් නෑ ඔය කියන සහෝදරත්වය එක්ක. තමුන් අන්තිම වැරදියි. තමුන් විතරක් නෙමේ ෆ්ලෝරන්සුත්, අනිත් හැම කෙනෙක්මත් ඒකට යට වෙන එක. ඊටත් වඩා ළමයින් උඩගෙඩි දෙන එක. ඕකත් ඇවිල්ලා අර තනි කැමැත්තකට ගොඩනගපු. මිනිස්සු මරණයට දක්වන තවත් එක පුරුෂ මිථ්‍යාවක් විතරයි විතරයි.'" 

එම ලිපිය කවදා හෝ දවසක සිය දියණියට ලැබිය යුතුය. මරණයේ දොරටුව අබිමුව සිටිනා ඇය උදව්වක් ලෙස එය කරන්නැ’යි වර්කුයිල්ගෙන් ඉල්ලා සිටින්නීය.ඔහු පොරොන්දු නොවුණත් එසේ කරනු ඇතැයි ඇය අපේක්‍ෂා කරන්නීය.

'මං ඇතුළේ තියෙන්නේ මරණය විතරක් නෙවෙයි. ජීවිතයත් තියෙනවා. මරණය වඩා බලවත්. ජීවිතය දුර්වලයි. ඒත් මගේ වගකීම තියෙන්නෙ ජීවිතේ ට. ඒක මං නොමරා පවත්වා ගන්ට ඕනෑ'

මේ සිදුවීම්වල අවසාන ප්‍රතිඵලය වනුයේ කරන් මහත්මිය වර්කුයිල් නමැති නන්නත්තාරයා සමග බැඳීම ය. ඔහු තමාට කරන උදව්වලට කෘතඥතාව පළ කිරීම් වස් සිරුරුමය පූජාවක් වුවද කළත් වරදක් නැත’යි ඇය විටෙක සිතයි.

'ඇඟ ඇතුළේ වේදනාව මෝරන කොට, ඇඟ වෙව්ලලා සීතල ඩාදිය නෑවෙන සමහර වෙලාවට වර්කුයිල් මගේ අත අල්ලා ගන්නවා. බිලී කට්ටක ඇමිණුන මාළුවෙක් වගේ ඔහුගේ ග්‍රහණයේ මං ගැහෙනවා. ඒ වෙලාවට මගේ මුහුණේ කැත කෑදර බැල්ම මං දන්නවා. ලිංගික සංසර්ගයේ දී ගැහැනියකගේ මුහුණට එන ප්‍රහර්ෂය.තිරිසන් සතෙක් ගොදුර ගිලිනවා වැනි බැල්ම. ඒ බැල්මට ඔහු කැමති නෑ. ඔහු එවිට අහක බලා ගන්නවා. ඒත් මං හිතනවා: මිනිහට බලා ගන්න දෙන්න ඕන. ඒක මොන වගේ ද කියන එක මිනිහා ඉගෙන ගත්තුදෙන්'

 කරන් මහත්මිය සිය දියණියට ලියන ලියුම අවසන් කරන්නේ මෙලෙසිනි:

'ඇඳට ආපහු ගිහින් සීතල ඇඳ රෙදි අස්සේ බිංගෙට රිග ගත්තා. දොර රෙදි මෑත් වුණා. ඔහු ආවා මං ළඟට. මුල් වතාවට මට කිසි ගඳක් දැනුණේ නෑ.ඔහු මාව දෝතට ගත්තා. ඒ අයෝමය ග්‍රහණයට. එක ඇසිල්ලයි ගියේ හුස්ම හිර වෙන්න. ඒ සිප ගැන්ල්ලේ ලබන්න කියලා උණුහුමක් තිබුණේ නෑ.'

1994ට පෙර දකුණු අප්‍රිකාවේ කල්ලෝ සුද්දන්ට පෑගෙමින් සිටියෝ ය. ඒ අරගලය සාධාරණ සුදු මිනිසුන් දුටු ආකාරය කල්ලන් දුටු ආකාරයෙන් වෙනස් ය. දකුණු අප්‍රිකානු සුද්දකු වන කොඑට්සී ඒ අරගලයේ ආලෝකමත් මෙන්ම අූඳුරු පාර්ශ්වය ද දකියි. දකුණු අප්‍රිකානු නිදහස් සටන පිළිබඳ අවබෝධයක් නැත්තකුට මෙය වටහා ගැනීම තරමක් අපහසු විය හැකි ය.

යුද්ධය පවතින කළ ළමෝ ඉබේම වැඩිහිටියෝ වෙති; යකඩයෝ වෙති. ඔවුන් එයට යොමු කරන්නේ වැඩිහිටියන් විසිනි. ඒ අනුව මෙය පසුගිය සමයේ අපේ රටේ අත්දැකීම් හා කෙතරම් හොඳින් සම්පාත විණි ද යන්න විචාරයට ලක් කිරීම මෙරට පාඨකයින්ට පැවරෙයි.

මෙය දෙවරක් කියවන කෙනෙක්, දෙවැනිවර කියවන්නේ මුලින් කියැවූ පොත නොවන බව නම් නොවලහා කිව හැකි ය.

"යකඩ යුගය" ගාමිණි වියන්ගොඩගේ පරිවර්තනයකි.