ගිලන් රථ නළා හඬ ඇසුණු පමණින් ශිෂ්ට සමාජය මහ මඟ ඉඩ හදාදෙති. ඒ ජීවිතයක වටිනාකමට ගරු කිරීමක් ලෙස ය. ගිලන් රථය ද ආසන්නම ප්‍රතිකාර ඒකකය වෙත හැකි ඉක්මනින් ළඟාවීමට උත්සහ දරන්නේ කලට වේලාවට ප්‍රතිකාර ලබාදී රෝගියාගේ ජීවිතය බේරාගැනීමටය. නූතන ගිලන් රථවල පහසුකම් බොහෝය. දියුණු රටවල ශල්‍යකර්ම කිරීමේ පහසුකම් පවා ගිලන් රථ තුළ සපයා දී ඇත. අතිශය හදිසි අවස්ථාවල ගුවන් ගිලන් රථ සේවයන් ද අද බොහෝ රටවල ප්‍රයෝජනයට ගැනේ. මෙම ගිලන් රථවල ආරම්භය සොයා බැලූ කල, එය වසර 275 වැනි දුරකට යයි මුලින්ම මෙය බිහිවූයේ ගිලන් කරත්ත සේවයක් ලෙස ප්‍රංශයේ ය.
දහඅට වැනි සියවස වෙන විට යුරෝපයේ රටවල් අතර මෙන් ම වෙනත් රටවල ද අභ්‍යන්තරයේ ද යුද්ධ එමට විය. මෙම සටන්වලින් බොහෝ දෙනෙකු මියගියහ. මෙම මරණවලට ප්‍රධාන හේතුව වූයේ සටනේ දී ලද බරපතළ තුවාල නොව, එම තුවාලවලට නිසි කලට ප්‍රතිකාර නොලැබීම ය. තුවාලකරුවන් යුදපිටියෙන් ඉවත් කරගැනීම සඳහා සටන නිම වෙනතුරු බලා සිටිය යුතු විය. සටන දිනූ පක්ෂය කළේ තුවාල ලද ප්‍රතිවාදීන් සතු දේ කොල්ලකා ඔවුන් මරාදැමීම හෝ, වේදනා සහිත මරණයකට පත්වෙන තුරු යුද බිමේ අතහැර යාමය.
වෛද්‍ය විද්‍යාව සහ ශල්‍යකර්ම විද්‍යාව පිළිබඳව ගැඹුරින් හැදෑරූ ප්‍රංශ ජාතික දොමිනික් ජාන් ලැරී යන අය ප්‍රංශ විප්ලවීය හමුදාවට බැඳුනේ 1792 දී ය. මෙම හමුදාව ජර්මනියේ දේශ සීමාවේදී කළ සටන්වල දී නිසි කලට ප්‍රතිකාර නොලැබීමෙන් මියයන හේවායන්ගේ සංඛ්‍යාව ප්‍රමාණිකව ඉහළ අගයක් ගැනීම පිළිබඳව ලැරීගේ අවධානය යොමු විය. මේ අනුව සටන් බිමේ දී තුවාල ලබන හේවායන් වහාම ප්‍රතිකාර සඳහා ගෙන යන ක්‍රමවේදයක් ලෙස මුල්ම ගිලන් කරත්ත සේවය ඇරඹිණි.
ලැරීගේ අදහසට අනුව නිර්මාණය වූ මුල්ම ගිලන් කරත්තය පිළිබඳව පැහැදිලි චිත්‍රයක් මවන්නේ නම්, එය අර්ධ කවාකාර පියස්සක් සහිත ඉදිරිපස සහ පසුපස විවෘත කළ හැකි දොරපියන් දෙක බැගින් වූ මුළුමනින් ම ආවරණය වූ කරත්තයකි. මෙය කොටළුවන් හෝ අශ්වයන් හෝ විසින් ඇදගෙන යා යුතු විය. මෙම කරත්තය තුළ රෝගීන් ප්‍රවාහනය සඳහා එකපිට එක වන සේ තට්ටු හතරක් විය. සෑම තට්ටුවකම රෝගීන්ට පහසුවක් ගෙනදෙන අයුරින් මෙට්ට දමා තිබුණු අතර, මෙම මෙට්ට පහසුවෙන් සෝදා පිරිසිදු කරගැනීම හැකි වෙන සේ පදම් කළ සමින් ආවරණය කර තිබුණි. මෙම කරත්ත මගින් ප්‍රවාහනය කරනු ලබන තුවාලකරුවන්ට හොඳින් වාතාශ්‍රය ලබාදීම සඳහා කරත්තයේ දෙපසින් ද, ඉදිරිපස සහ පසුපසින් ද, කවුළු දෙක බැගින් විය.
ලැරීගේ මෙම ගිලන් කරත්තය මුලින්ම සේවය සඳහා යෙදවූවේ 1793 මොගොන්සා සටනේදී ය. මෙම සටන මෙහෙය වූ ජෙනරාල්වරු පසුව කීවේ මෙම ගිලන් කරත්ත සේවය හේතුවෙන් දේශප්‍රේමී හේවායන් දහස් ගණනකගේ ජීවිත බේරුණු බව ය. මෙම ජෙනරාල්වරුන් අතර නැපෝලියන් බොනපාට් නමින් තරුණ ජෙනරාල්වරයකු ද විය. පසුව නැපෝලියන් ඉතාලිය ආක්‍රමණය කිරීමේ දී ලැරීගේ ගිලන් කරත්ත සේවයේ ආධාරය ලබාගත්තේ ය. 1797 දී නැපෝලියන් බොනපාට්ගේ අණින් ගිලන් කරත්ත සේවය යවත්කාලීන කරන ලදී.
නැපෝලියන් බොනපාට් 1798 ඊජිප්තුව ආක්‍රමණය කිරීමේ දී ඒ සඳහා යැවීමට ගිලන් කරත්ත ඇණි තුනක් ලැරී විසින් සූදානම් කර තිබුණි. මේ සෑම ඇණියක් ම ගිලන් කරත්ත 16 කින් සමන්විත විය. ඒ සමගම වෛද්‍යවරුන් පහළොස් දෙනෙකු ද සාත්තු සේවකයන් ලෙස තවත් පිරිසක් ද සේවයේ යෙදවීය. කාන්තාරයේ වැලි මත කොටළුවන් විසින් හෝ ඔටුවන් විසින් හෝ ඇදගෙන යා හැකි ලෙස නිමවා තිබුණු මෙම ගිලන් කරත්ත හමුදාව දුටු නැපෝලියන් කීවේ එය ශතවර්ෂයේ හොඳම හඳුන්වාදීම බව ය. 1799 දී ඊජිප්තුවේ අබුකීර් සටන ජයගත හැකි වූවේ ලැරීගේ ගිලන් කරත්ත සේවයේ කාර්යක්ෂමතාව හේතුවෙන්, තුවාල ලද හේවායන් වහාම ප්‍රතිකර ලබා නැවත සටන් බිමට පැමිණීම නිසා යයි ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ නැපෝලියන් විසින් ම ය.
කරත්ත ලෙස 1792 දී ඇරඹි ගිලන් රථ සේවය අද වෙන විට පියාසර කරන අවස්ථාවකට ද පැමිණ ඇත. කුමන තරාතිරමක අයෙකුගේ වුවද ජීවිතයේ වටිනාකම සලකා රෝගී අවස්ථාවක වහාම ප්‍රතිකාර ඒකක වෙත ගෙන යාම ගිලන් රථයක වගකීම ය. එම වගකීම සාර්ථකව ඉටුකරගැනීම සඳහා මාර්ග නීතිරීති ද සැකසී ඇත. එම නීතිරීති ගරුකිරීම ජීවිතයක වටිනාකම හඳුනන ශිෂ්ට සමාජයේ වගකීම ය.
යටියන
ක්ලැරන්ස් කොස්තා,
ෂෙසානෝ, රෝමය,
