(බිඟුන් මේනක ගමගේ සහ තරිඳු ජයවර්ධන)

([email protected],[email protected])

”මරනවා නම් අපට මරන්න පුළුවන්. ඒ තරම් කේන්තියි. හැබැයි අපි එහෙම කරන්නේ නෑ මහත්තයෝ. වගා ළිඳකට වැටුණත් අපිම තමයි බේරගන්න එන්නෙත්. ඒ අපි මේ සත්තුන්ට තියෙන ආදරේ නිසයි. අපි දෙගොල්ලම අමාරුවෙ දාලා තියෙන්නෙ නිලධාරියොයි බලධාරියොයි”

කේන්තියත් කලකිරීමත් මුසු ආවේගය වචනවලට පෙරලෙන්නේ එහෙමය. සද්ධන්ත අලි රංචුවත් අපත් අතර ඇත්තේ මීටර කීපයක දුරස්ථභාවයකි. හම්බන්තොට තිස්සපුර රාජපක්ෂ ගල් මෝල රෑටත් වැඩය. අලි ඩොංවල හඬ පරදන ගල් බෝර අලි තවත් කුලප්පු කරවයි. එසැණින් අප අවට සිටි ගොවින්ගේ ජංගම දුරකථන නාද වේ. ඇමතුම් පිට ඇමතුම් එක්කෝ බිරින්දැගෙනි. නැතිනම් දරුවන්ගෙනි.

”නෑ.. නෑ.. අලි නෙවෙයි. ගල් බෝරෙ.” ඔවුහු අඹු දරුවන් අස්වසති.

දළ පූට්ටුවා ඇතුලූ ඇතුන් කීප දෙනෙකුගේම ඝාතන විසින් කම්පනය කරන ලද ජන සමාජය පසුගිය දිනවල අලි ඇතුන් වෙනුවෙන් නැගුවේ ප‍්‍රබල හඬකි. එම අපරාධ යට ගසන්නට තිබුණු ඉඩ ඇහිරෙන්නට ද එය බලපෑ බව නිසැකය. එහෙත් අලි මිනිස් ගැටුම් පදනමේ කතාව අප සිතන තරම් සරල නැත. ඊට කදිම උදාහරණයක් සපයන තැනක් හැටියට හම්බන්තොට දිස්ත‍්‍රික්කය හැඳින්විය හැකිය. අලි මෙන්ම මිනිසුන් ද අසරණ වී ඇති හේතු ද අලි මිනිස් ගැටුමේ නිර්මාපකයන් හා එහි ඇති දේශපාලනය ද දැකීමට නම් ඒ සටන් බිමට යා යුතුමය. කොළඹට නෑසෙන ජන දුකත් අලි දුකත් ඇහේ ගැටිය යුතුය.

වනජීවී දෙපාර්තමේන්තුවට අනුව හම්බන්තොට පමණක් අලි ඇත්තු 450 ක් පමණ වෙති. පසුගිය දෙවසරක කාලයේදී පමණක් දෙපාර්ශ්වය අතර ගැටුම් නිසා අලි ඇතුන් 19 දෙනෙකු පමණ ද මිනිසුන් 9 දෙනෙකුගේ ද ජීවිත අහිමිව ඇත. දේපලවලට සිදුව ඇති අලාභය අති විශාලය. හම්බන්තොට පිහිටි වනාන්තර සීඝ‍්‍රයෙන් හෙළි පෙහෙළි කිරීම අලි ගම්වැදීමට ප‍්‍රධාන හේතුවයි. මේ නිසා අලි මංකඩ ඇහිරී ඇති අතර අලි එන්නේ කුමන දිශාවෙන් දැයි කියාවත් දැන ගැනීමට දැන් මිනිසුන්ට හැකියාවක් නැත්තේ එබැවිනි. මහවැලිය වලව වම් ඉවුරේ බැල්ලගස්වැව ග‍්‍රාමසේවා වසමට අයත් තිස්සපුර ප‍්‍රදේශයට අප යද්දී කළුවර වැටිලාවත් නැත. එහෙත් පහළොස් දෙනෙකුගෙන් පමණ යුත් අලි රංචුව ඒ වනවිටත් ගම්මාන සීමාවේය.

”මේ ප‍්‍රදේශයේ ගොවි පවුල් 5000ක් විතර ඉන්නවා. එක්දාස් පන්සීයකට විතර දැනටම බරපතල හානි. මේ දැන් වැව ළඟ ඉඩමේ පොල් ගස් විස්සක් විතර බිම දැම්මා. අපි මේ දුක විඳින්නේ දැන් අවුරුදු නවයක් තිස්සේ. මේ ගැන අපි නොකියපු තැනක් නෑ. අන්තිමේදි ගොවින්ගෙන්ම සල්ලි එකතු කරලා වැටක් ගැහුවෙ. දැන් ඒකත් කඩලා. සෝලා පැනල් ගහපු තැනින් අලි වැට කැඩිලා. අර කැලේ ඇතුලේ තියෙන ගල් මෝල රෑටත් වැඩ. හයිවේ එකට බඩු  ඕන කියලා එක දිගට බෝර ගහනවා. අලි ගම්මානෙට එන්නෙ ඔය ගල් මෝල හරහායි. ”

මයුරපුර හා තිස්සපුර ගම්වැසියන් පවසන පරිදි අලින් ගම්මානවලට තල්ලූ කරන ප‍්‍රධාන සාධකය බවට පත්ව තිබෙන්නේ ගල් මෝලකි. අනෙක් කරුණ සූර්ය බලශක්ති පද්ධතිය. බූන්දල, උඩවලව හා ලූණුගම්වෙහෙර ජාතික වනෝද්‍යාන යා කෙරෙන පරිදි අලි කළමනාකරණ රක්ෂිතයක් නිර්මාණයට සැලැසුම් සකස් කර ඇතත් ඒ කිසිවක් ක‍්‍රියාත්මක නොවන්නේ මෙම අවිධිමත් සංවර්ධන වැඩ නිසා යැයි පරිසරවේදීහු පවසති. මෙම අලි කළමනාකරණ රක්ෂිතය නිර්මාණය පමා වී තිබුණේ පසුගිය රජයේ සිටි ප‍්‍රබල ඇමැතිවරයෙකුගේ බාධා කිරීම් නිසාය. උත්ප‍්‍රාසයට කරුණ වන්නේ නව රජය යටතේ ද වසර තුනක් තිස්සේ අදටත් එය ඇත්තේ හමස් පෙට්ටියේ වීමය.

අලි ගම් වදින විට මිනිසුන්ට ඇති එකම සරණ වනජීවී නිලධාරින්ය. එහෙත් ගම්මුන් කියන්නේ ඔවුන් දුරකථනයට සම්බන්ධ කරගැනීම පහසු නැති බවය. හම්බන්තොට වනජීවී ප‍්‍රධානියකුගේ ජංගම දුරකථනයට ගම්වැසියන් ඇමතුම් ගත් වාර ගණන අනන්තය. අවසානයේදී අපිත් උත්සාහ කළෙමු. අලි රංචුව ගම්මානයට ළඟා වෙද්දී ඒ පැත්තෙන් පැමිණි කෙටි පණිවුඩය පවා ගම්මුන්ට අස්වැසිල්ලක් විය. අදෝමැයි.. එහි සඳහන්ව තිබුණේ ‘අයැම් ඉන් අ මීටින්’ කියාය. ඒ ගම්මුන්ට වනජීවියෙන් ලැබෙන ප‍්‍රතිචාරය.

”මහත්තයෝ මම 29 වැව ළඟින් කතා කරන්නෙ. කොහොම හරි ඇවිල්ලා අලි ටික පන්නල දෙන්නකෝ මහත්තයෝ..”

”අද නම් එන්න වෙන්නේ නෑ. රියැදුරු මහත්තයෙක් නෑ. නිවාඩු ගිහිල්ලා. රියැදුරු මහත්තයෙක් ආවොත් තමයි ඔය පැත්තට එන්න වෙන්නේ..”

”එතකොට මහත්තයෝ අදත් අපේ වගා ටික ඉවරයිනෙ. මේවා විනාශ වුණාට පස්සෙයි ඔබතුමන්ලා එන්නෙ ? ”

”අ...... රියැදුරෙක් නැතිව එන්න විදියක් නෑනෙ ඉතින්..”

”ඔබතුමන්ලා ඇරෙන්න අපට වෙන කියන්න කෙනෙක් නෑ. අපිට අන්තිමේදි වෙන්නෙ මොකද්ද දන්නවයි මහත්තයෝ.. වස බීල මැරෙන්න වෙන්නෙ.. අපේ වගා ඔක්කොම ඉවරයි.. ”

හම්බන්තොට වනාහි අලි මිනිස් ගැටුම් බහුල පෙදෙසකි. ගොවියකු හා වනජීවි නිලධාරියකු අතර සිදු වූ මේ දුරකතන සංවාදයෙන් පැහැදිලිව පෙනෙන්නේ කුමක් ද? එක්කෝ වනජීවි නිලධාරියා ගම්මුන් මගහරී. නැතිනම් වනජීවි දෙපාර්තමේන්තුවට අවශ්‍ය තරමින් රියැදුරන් නැත. 

සූරියවැව ප‍්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයට අයත් අන්දර වැව ඉස්මත්තේ පිහිටි මහ කැළය අක්කර 200 ක් පමණ එලි පෙහෙලි කර කෙසෙල් වගා කර ඇත. පුද්ගලයන් කීප දෙනෙකු මහා පරිමාණයෙන් සිදුකරන මෙම කෙසෙල් වගාවට ආණ්ඩු භේදයකින් හා පක්ෂ භේදයකින් තොරව දේශපාලන රැකවරණය ලැබෙන බවට ප‍්‍රදේශවාසීහු චෝදනා කරති.

අලි ඇතුන්ගේ නිජ භූමියේ පිහිටි මේ වගාව ශක්තිමත් විදුලි වැට කීපයකින් ආවරණය කර ඇත. තිස්සපුර, මයුරපුර, වල්සපුගල පෙදෙස්වල ගම්වාසීන් දැඩි සේ පීඩාවට පත්වීමට හේතුව ද මෙම අනවසර වගා නිසා අලි ඇතුන් උපන්ගෙයි අනාථයන් වීමය. අන්දර වැව අද්දර පිහිටි කුඩා කටු මැටි නිවෙසට අප ගියේ 13 වැනිදාය. ඊට පසුදින අන්දර වැව ගම්මුන් වැටුණේ අලි අමාරුවකය. හේතුව විදුලිය බිඳවැටීමය. එම නිවෙස වන අලි ප‍්‍රහාරයට ලක්ව තිබුණේ අප ද අවාසනාවන්ත කතාවක සාක්ෂිකරුවන් කරමිනි. මේ ගම්මානවල එදිනෙදා ජීවිත තනිකරම බිහිසුණු චිත‍්‍රපටියක් වාගේය. අවාසනාව එය චිත‍්‍රපටියක් නොවී එබිම මහපොළොවේ යථාර්ථය වීමය.

”වනජීවි එකේ මහත්තුරු නිතරම කියන්නෙ අපි ඉන්නෙ  ඕගොල්ල රකින්න නෙවෙයි අලි රකින්න කියලා... හැබැයි දළ පූට්ටුවගෙ දළ දෙක පොලිසියෙන් හොයාගන්නකන් වනජීවි එක දන්නෙත් නෑ. ” ගම්මුන්ගේ කතාවේ ඇත්තේ චෝදනාවට වඩා හාස්‍යකි.

13 වැනිදා රැය පහන් වුණේ අන්දර වැව අද්දර උස්ගල ගම්මානයේය. රාත‍්‍රී 12 පහුවෙද්දී මොණර ?නක් එක පෙළට හඩනගන්නට වුණේ මුළු පළාතටම අවදානම අවධානය ගෙනෙමිනි. අලි වැටෙන් විදුලි සර පහර කෑ අලියෙකුගේ වේදනාබර කෑ ගැහිල්ලට මොණර හඬ යටපත් විය. අන්දර වැවම නිශ්චලතාවයේ ගිලී ගියේය. විරාමය පැයකටය. ඈත එපිටින් ඇසුණු අලි වෙඩි හඬ දසතින්ම ගිගුම් දුන්නේ ආක‍්‍රමණිකයන් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි හෙයිනි.

අලි වෙඩි නැවතුණේ පාන්දර තුනට පමණය. නුවරුන්ට ඇද්දේ ජීවත්වන පන්නය පිළිබඳ ප‍්‍රශ්නයක් නම් මෙගම්වැසියන්ට ඇත්තේ ජීවිතය රැකගන්නා පන්නය පිළිබඳ ප‍්‍රශ්නයකි. කණගාටුවට කරුණ මේ දුක එගම් ද  නියෝජනය කරමින් දියවන්නාවට ආගමනය වූ මැති ඇමැතින්ට ද නොපෙනීමය.

අනතුරුදායක හෝරා කීපය ගෙවීයත්ම අප හේන් බිම්වලට සේන්දු වූයෙමු. කෙසෙල් හා පිපිඤ්ඤා වගාවක් පිටින්ම විනාශය. පොල් ගස් තිහක් පමණ බිමට පතබෑවීය. ලී දඬු ඇද දමා විදුලි වැට බිම දමා ඥානවන්ත ලෙස වගා බිමට ආ අලි අඩි හැම තැනය. ණය තුරුස් සිහිව කලකිරීමක් ආවත් විවේක ගන්නට වෙලාවක් ඔවුනට නැත. එහෙම වුණොත් අදත් අලි එනු නිසැකය. වැටුණු තැනින් ගොඩ එන්නට මෙන් ඔවුහු යළිත් හැකි විදියට අලි වැට ප‍්‍රතිසංස්කරණයේය. ප‍්‍රතිපත්ති සම්පාදකයන් දැකිය යුත්තේ මේ ජන දුකය.

හම්බන්තොට අලි මිනිස් සංහාරයට පිළිතුරක් ලෙස ‘ගජ මිතුරෝ’ නමින් සැලැසුමක් සකස් කෙරුණේ 2009 දීය. අලි කළමනාකරණ රක්ෂිතයට පාර කැපුණේ රාජ්‍ය ආයතන හා ප‍්‍රදේශවාසීන් ඒකාබද්ධ කෙරුණු මෙම සැලැසුමෙනි. ඊට අමතරව විදුලි වැට හා අලිමංකඩ සැකැසීම ද එහි මුඛ්‍ය අරමුණ විය. 1937 අංක 2 දරණ වනසත්ත්ව හා වෘක්ෂ ලතා ආරක්ෂක ආඥා පනතින් හිමිව ඇති බලතල මගින් මෙම සැලැස්ම සැකැසුණ ද අදටත් එය ක‍්‍රියාවට නැගී නැත.

ගම්වැසියන් මෙන්ම පරිසරවේදීන් ද චෝදනා කරන්නේ මෙම සැලැසුම හමස් පෙට්ටියේ දැමීමට පක්ෂ විපක්ෂ දෙපැත්තේම සිටින දේශපාලන ප‍්‍රබලයන් වගකිව යුතු බවටය. විශේෂයෙන්ම උස්ගල කැලෑ පාලූවන්ට කෙසෙල් වගා කිරීමට දේශපාලන හයිය ලැබීම නිසා වන ජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව ද පැත්ත වැටී සිටින බව ගම්මුන්ගේ අදහසයි. බොරළු කැණීමේ කළු ගල් කැඩීමේ පටන් විනාශකාරී ලෙස වාණිජ වගාවන් හිතුමතේට කරගෙන යෑම දක්වා මේ දේශපාලන නිදහස පැතිර තිබේ. ගම්වැසියන් දෙස් දෙන්නේ   ආණ්ඩුවේ ප‍්‍රබල දේශපාලකයන් දෙදෙනෙකුටය.

” ඕකුන් කවුරුත් එකයි මහත්තයෝ. අපි මේ පොළවේ ඉපැදිලා මේ පොළවටම පස් වෙලා යාවි. අපේ දරුවන්ට යන කල දවස මොකද්ද?” බලධරයිනි, මේ ඔබේ අවධානය පිණිසයි.

(විශේෂ ස්තුතිය පරිසරවේදී වෑකඳවල රාහුල හිමියන්ට හා ටී කේ ඞී ඒ ප‍්‍රසන්න මහතාට)