තථාගතයන් වහන්සේගේ විනය ප්‍රඥප්තියක් අනුව වස් ශික්ෂා පදය සමාදන් වූ භික්ෂූහු වප් පුර පොහෝ දිනයෙහි මහා පවාරණයෙන් පවාරණය වූහ. එතැන් සිට ඉල්පුර පොහෝ දිනය දක්වා වූ දින විසි නවය  ‘කඨිනත්ථාර සමය’ හෙවත් චීවර මාසය ලෙස ව්‍යවහාර වේ. කඨින චීවර පූජාවන් සිදු කළ යුත්තේ මෙම සීමිත දින කීපයෙහි පමණි. මේ අනුව  ගෙවී ගිය සිව් මාසය බොදු මහ ජනතාවගේ මහා පුණ්‍ය කාලය බව ඉතා ප්‍රකට කරුණකි.

මෙබදු මහා  පුණ්‍ය කර්මවල යෙදීමේ දී පමණක් නොව සියලු පුණ්‍ය ධර්මවල යෙදීමේදී චිත්ත පාරිශුද්ධිය හෙවත් සිත පිරිසුදු කර ගැනීම සඳහා දහමින් උපදෙස් දීම නිරන්තරයෙන්ම සිදු කෙරේ. පුණ්‍ය කර්ම යනු සැපයට දී ඇති තවත් නමකි. එහිදී ඇති  කරගන්නා චිත්ත ශක්තිය සංසාර විමුක්තිය සඳහා හේතුවන කෙලෙස් දුරලීමේ ක්‍රියාවලිය සඳහා ප්‍රායෝගික අභ්‍යාසයක් වනු ඇත. ගෙවී ගිය මාස කීපය ගිහි පැවිදි දෙපාර්ශ්වයම මහා පුණ්‍ය කර්මයකි. එහි  පරමාර්ථය වූයේ සැපයයි. 

එම සැපය ලෞකික සැප සහ ලෝකෝත්තර සැප වශයෙන් දෙවැදෑරුම් වෙයි. බුද්ධකාලීනව වස්සාන සමය සදාකාලික සැපය හෙවත්  නිර්වාණාවබෝධය සඳහා ගිහි පැවිදි දෙපක්ෂයම උත්සුක වූ අයුරු අපේ ධර්ම සාහිත්‍ය මගින් මැනවින් වාර්තා කොට තිබේ. භාග්‍යවතුන් වහන්සේගෙන් කමටහන් ලබා සුදුසු ස්ථාන සකසා ගනිමින් වස් කාලය නිමවීමට පෙර මාර්ගඵල ප්‍රතිලාභය සඳහා වීර්යය වඩන ලද භික්ෂූන් මෙන්ම උන් වහන්සේලාට උපස්ථාන කළ උපාසක උපාසිකාවන් ද වීර්යය වඩන ලද ආකාරය ධම්මපද පාලියෙහි චිත්ත වග්ගයට අයත් පහත ගාථා  ධර්මයට පාදක වූ නිදාන කතාවෙන් මනාව පැහැදිලි වේ.

“දුන්නිග්ගහස්ස ලහුනෝ - යත්ථ කාම නිපාතිනෝ
චිත්තස්ස දමතෝ සාධු   - චිත්තං දන්තං සුඛා වහං”

පුහුදුන් සත්වයින්ගේ නිරන්තර අපේක්ෂාව වන්නේ සැප කැමතිවීම මෙන්ම එම සැප ළඟා කරගැනීම සඳහා ක්‍රියාත්මක වීමය. සැපයෙහි ස්වාභාවය ලෞකික සහ ලෝකෝත්තර යනුවෙන් දෙයාකාර බව බොහෝ දෙනා දන්නා කරුණකි. ලෞකික සැප අපේක්‍ෂාවෙන් නිරන්තරව උත්සාහවත් වන බොහෝ පිරිසක් ඇත.  අස්සාදනීයත්වය එහි ස්වාභාවය වේ. එම ආශ්වාදනීය බවෙහි තාවකාලිකත්වය දන්නේ නමුදු බොහෝ දෙනා ශීඝ්‍රයෙන් හඹා යනුයේ ඒ සඳහාමය. ලෝකෝත්තර සැපයෙහි සුවිශේෂත්වය වන්නේ අවින්දනීය බවයි.  එය සැපයක් වන්නේද එනිසාමය. කෙසේ නමුත් කිනම් සැපයක් සඳහා වුවද වින්දනීය වශයෙන් අපේ සිතට හිමි වන්නේ ප්‍රමුඛතාවක්මය.

 ඉහත ගාථා ධර්මයෙන් පැහැදිළි කරනුයේද සිතෙහි ඇති මෙම ස්වාභාවය පිළිබඳවය. ‘දුන්නිග්ගහස්ස’ යනු දමනය කිරීමට ඇති අසීරුතාව පැහැදිලි කරන යෙදුමකි. සිත ඉතා දුෂ්කරව දමනය කිරීම පමණක් නොව එක් අරමුණක තබා ගැනීමේ නොහැකියාවද පෙන්නුම් කෙරේ. කෙසේ නමුත් සිතෙහි හීලෑ බව සඳහා ධර්මයම හේතුවන අතර ඒ සඳහා කිසිදු විකල්ප මාර්ගයක් නොගත හැකිවේ. ‘ලහුනෝ’ යන්න ක්‍ෂණිකව සිදුවන සිතෙහි හට ගැනීම හා බිඳීයාම ඉතා යුහුසුළුව සිදුවන අයුරු ප්‍රකාශ කරන්නකි. මරණ ධර්මය පිළිබඳව කරන විග්‍රහවලදී ක්ෂණික මරණය ලෙස දක්වා ඇත්තේද මෙම කරුණමය. 

‘යත්ථ කාම නිපාතිනෝ’ මින් අදහස් වන්නේද සිත තමා කැමති අරමුණ කරා අප නොදැනුම්වත්වම ගමන් ගන්නා බවයි. සිත, සිත කැමති ඕනෑම තැනක රැඳිය හැකි බව මින් ප්‍රකාශ වන අතර එහිදී උස් පහත්කම් හෝ නෑ නොනෑකම් විෂය වන්නේ නැත. කායිකව සිදු වන සිරගත කිරීමකදී වුවද සිත තම රුචිකත්ව සමග නිදහස්ව හැසිරෙන අයුරු මින් පැහැදිලි කෙරේ. මෙබඳු වූ සිත කීකරු කර ගැනීම, දමනය කර ගැනීම කළ හැකිවන්නේ නම්  ‘සුඛාවහං’ ලොව්තුරා සැප සඳහා මං පෙත් විවර වන බව ධර්මයෙහි දැක්වේ. මේ අනුව සැප අපේක්‍ෂා කරන්නන්ගේ වගකීම වන්නේ ‘චිත්තං දන්තං’ යනුවෙන් දැක්වෙන පරිදි තම සිත මනාව කීකරු කර ගැනීමය. බුද්ධ ධර්මය මනෝ මූලික ධර්මයක් වශයෙන් සමයාන්තරව සුවිශේෂී ඉගැන්වීමක් බවට පත්ව ඇත්තේද තම වගකීම තමා විසින්ම සම්පූර්ණ කොට ගෙන සැප ළඟා කරගත යුතු වන නිසා විය යුතුය.

ඉක්ම යන වස්සාන සමයෙහි ඉතිහාසය තථාගත ධර්මාන කාලය දක්වා දිවෙන්නක් බව අපේ ධර්ම සාහිත්‍ය මගින් අනාවරණය වේ. එහි දැක්වෙන තොරතුරු අනුව අතීතයේ සිටම මෙම උතුම් පින්කම සඳහා භික්ෂු භික්ෂුනීන්ද  දායක දායිකාවන් වශයෙන් ගිහි සමාජයද දක්වා ඇත්තේ විශාල උනන්දුවකි. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ මේ සඳහා ශ්‍රාවක ශ්‍රාවිකාවන් උනන්දු කර ඇත්තේ තමන් වහන්සේද මෙම චාරිත්‍ර ධර්මයෙහි නිරත වෙමිනි. බරණැස ඉසිපතන මිගදාය කේන්ද්‍ර කොටගෙන ඇරඹුණ මෙම දීර්ඝ කාලීන ව්‍යායාමයෙහි නියැළෙන ලද්දේ එය විනය ප්‍රඥප්තියක් වන්නේ මතු නොව ශාස්තෘ නියමයක් ලෙසද සලකමින්ය. ඒ අනුව ආරාධනා ලැබ හෝ නොලැබ මෙම උතුම් සිරිතෙහි නියැළීම සඳහා ඇතැම්විට භික්‍ෂූන් වහන්සේලා ගව් ගණනක්, යොදුන් ගණන් පා ගමනින් වැඩම කර ඇති අයුරු අපේ ධර්ම සාහිත්‍ය මගින් අනාවරණය කොට ඇත. එසේ ගමන් ගන්නා භික්‍ෂූන් මුහුණ දෙන ලද දේශගුණික සහ පාරිසරික ගැටලු පමණක් නොව ගෝචරස්ථාන පිළිබඳ දුෂ්කරතාවන් පිළිබඳවද සඳහන් වේ. එමෙන්ම අමනුෂ්‍ය උපද්‍රවද මතු නොව විවිධ මනුෂ්‍ය උපද්‍රවද විඳ දරා ගනිමින් මෙහි නියැළුණු අකාරය සැබැවින්ම අනුවේදනීය වේ.  

බුදුරදුන් තව්තිසාව ආදී දිව්‍ය ලෝකවල පවා වස් වසා වැඩසිටි අතර ‘යව’ වැනි රළු ආහාර වළඳමින් අති දුෂ්කරතාවලින් යුතුව නේරංජාවේදී වස්සාන සමයක් ගෙවාලූ ආකාරයද ප්‍රකට සිදුවීමකි. කෙසේ නමුත් මෙම විශේෂිත කාල සීමාව තුළදී කිසියම් මාර්ග ඵලයකට පත්වීම දායක දායිකා අපේක්ෂාව වූයේ මතු නොව භික්‍ෂූන් වහන්සේලාගේ ව්‍යායාමයද වූයේ වස්සානය නිමවීමට පෙර කෙසේ හෝ නිර්වාණ  අවබෝධය ලබා ගැනීමය. තත් කාලීනව බොහෝ ශ්‍රාවකයන් වහන්සේලා බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් ලබන ලද කමටහන් ඇතිව මහත් වීර්යයෙන් යුතුව එම උතුම් සුවය අත්විඳීම සඳහා අධිෂ්ඨානශීලී වූහ.

ඉහත ගාථා ධර්මය දේශනා කොට ඇත්තේද වස්සාන සමයක සිදු වූ එබඳු සිදුවීමක් පාදක කොට ගත් එක්තරා භික්‍ෂුවක් අරමුණු කොටගෙනය. කෝසළ රාජ්‍යයට අයත් ඇළගම නමින් හඳුන්වන ලද ග්‍රාමය නිගමයක් විය. මෙහි ධනවත් කමින් සැදැහැවත් බවින්ද පරිපූර්ණ මාතිකමාතා නම් වූ උපාසිකාවක් වූවාය. ඇය නිරන්තරයෙන්ම තම පුණ්‍ය මහිමයෙන් ලබන ලද ධනය පරිහරණය කරන ලද්දේ පරලොවටද ගෙන යා හැකි අයුරින්ය. බුද්ධාදී රත්නත්‍රය පිළිබඳව වූයේ අසීමිත විශ්වාසයකි.

එසේම ගෞරවාන්විත වූ පිළිගැනීමකි. එක්තරා වස්සාන සමයකට ආසන්නව සැට නමක් පමණ වූ භික්‍ෂු පිරිසක් එම ගමට වැඩමවන ලද්දේ, එම උපාසිකාව ඉතා මිහිරි අයුරින් දන් පැන් සකසා දෙමින් මහත් ගෞරවයන් යුතුව පිළිගන්නා ලද්දීය. භික්ෂූ පිරිස පිළිබඳ අතිශය ප්‍රසාදයට පත්ව සිටි මාතික මාතාවෝ එළැඹෙන වස්සාන සමයෙහි වස් වසා වැඩ සිටීම සඳහා රමණීය වූ ආරාමයක්ද තනවා පූජා කළහ. එමතුද නොව වස් විසීම සඳහා ආරාධනා කරනුයේ සිව්පසයෙන් පූජා පවත්වමින් සංඝෝපස්ථානයෙහි නියැළුණේද මහත් ශ්‍රද්ධාවෙන් යුතුවය. භික්‍ෂු පිරිසද එම උපාසිකාවගේ ශ්‍රද්ධා මහිමය තේරුම්ගෙන ඇයටද අනුග්‍රහයක් වශයෙන් වෙන් වෙන්ව අධිෂ්ඨානශීලීව භාවනාවෙහි නියැලු‍ණි. 

එක් දිනක් ආරාමයට ගිය මාතික මාතාවන්ට කිසිදු භික්‍ෂුවක් දක්නට නොලැබීමෙන් කැළඹුණ සිතින්  සීනුව නාද කළාය. එක් එක් නම වෙන් වෙන් මාර්ගවලින් තනි තනිව පැමිණීම දැක විමතියට පත් ආවාය. භික්‍ෂු පිරිස කිසියම් කරුණක් නිසා අසමගිව, අසතුටින් වෙන්ව සිටිතැයි සැක සිතුවා මතු නොව විමසුම් කරන්නී ලද පිළිතුර වූයේ තමන් වහසේලා සිදු කරන භාවනාව සඳහා ඇති විය හැකි බාධා අවම කිරීම සඳහා එක්ව නොවෙසෙන බවයි. මේ අනුව භාවනාව පිළිබඳ කිසියම් අවබෝධයක් මෙන්ම රුචියක් ඇති කර ගත් එම උවැසිය තමන්ද එහි යෙදිය යුතු යැයි දිරිමත්ව කායගතාසති භාවනාවෙහි යෙදුනාය. තවද අනාගාමීඵල සුවය ලබා ගැනීමට සමත් වූවාය. අනතුරුව වස් විසූ භික්‍ෂු පිරිස එතෙක් මගඵල ලාභී නොවන බව දැන රහත් භාවය ලබා ගැනීම සඳහා විවිධ අයුරින් උනන්දු කරවන ලද්දේ භික්ෂූහුද අධිෂ්ඨානශීලිව බවුන් වඩා රහත්භාවයට පත් වූයේ මතු නොව බුදුරදුන් හමුවේදී මාතික මාතාවගේ බහුවිද ගුණ ප්‍රකාශ කළහ.

මෙම සිදුවීම අසා සිටි එක්තරා භික්‍ෂුවක් එම ස්ථානය හා උපාසිකාව සොයා යන්නේ ඇයගේ අනුග්‍රහයද නොඅඩුව ලබමින් භාවනාව සඳහා යොමු වූයේ නමුදු උපාසිකාවගේ පරසිත් දන්නා නුවණ පිළිබඳව දැන බියපත්ව බුදුරදුන් මුණ ගැසී තමන්ට මුහුණ දීමට සිදු වූ ගැටලු‍ව ප්‍රකාශ කරන ලදී. පුහුදුන් තම සිතට නැගෙන විවිධ පාපී සිතුවිලි උපාසිකාව විසින් දැකිය හැකි යැයි සිතා පසුගාමී වූ එම භික්ෂුව දිරිමත් කළ තථාගතයන් වහන්සේ, සිත  රැකගැනීම දුෂ්කර වුවද එම ව්‍යායාමය සැපය සඳහා හේතු වන බව දේශනා කරමින් හෙතෙම නැවතත් එම ස්ථානයටම යොමු කරන ලදහ. අනතුරුව උපාසිකාවගේ අනුග්‍රහය ලබමින් දැඩිසේ භාවනාව සඳහා උත්සාහවත්ව ක්‍රියා කළ එම තෙරුන් රහත් භාවයට පත්වීමේ සිදුවීම උක්ත ගාථාව දේශනා කිරීම සඳහා හේතු වී ඇත.

කඨින චීවර පූජා පින්කම සිදුකළ හැකි අවසාන දිනය අදයි. විශේෂිත සිදුවීම් රාශියක් මෙන්ම උදාර ශාසනික චාරිත්‍ර රැසක්ම ඉල්පෝදා සිදුව ඇත. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ තුන් බෑ ජටිලයන් දමනයට උරුවෙලාවට වැඩමවීම, ප්‍රථම ධර්ම දූත සේවාව ඇරැඹීම, මෛත්‍රී බෝසතාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වය පිණිස විවරණ ලැබීම, දම් සෙනෙවි, අගසව් සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේගේ පිරිනිවන් පෑමද අදවන් දිනක සිදුව ඇති බව ශාසන ඉතිහාසය පෙන්වා දේ. සියලුම දෙනා අනලස්ව පින්කම්හි යෙදෙමින් පාප නිවාරණයට යුහුසුළු වෙමින් සහභාගිවන ලද කඨින මහා පින්කම් පිළිබඳව ද නැවත සිහිපත් කරමින් සසර කතරින් එතෙරවීම සඳහා අධිෂ්ඨානශීලි විය යුතුව ඇත. 

(ඡායාරූපය: අන්තර්ජාලය ඇසුරිනි)

කොළඹ හැව්ලොක් සිටි සාම විහාරාධිපති, අතපත්තුකන්දේ ආනන්ද නා හිමි