ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව, විදුලිය හා බලශක්තිය එකිනෙකට ගැළපෙන්නේ නැත. ව්‍යවස්ථාව හා කෘෂිකර්මය ද නොපෑහේ. පවතින ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හා ආර්ථිකය ගැන එකට තබා සාකච්ඡා කළ නොහැක. එහෙත් පොදු ලක්ෂණයක් තිබේ. අද වන විට ශ්‍රී ලංකාව මුහුණ පා සිටින බරපතළ අර්බුදය, මෙරට ව්‍යවස්ථානුකූල බංකොලොත් භාවයේ එක පැත්තකි. එය සමස්ත ව්‍යුහය ගොදුරු කරගෙන තිබේ. ජන සමාජය විශාල පරිහානියකය. ආර්ථිකය අනතුරුදායක තැනකය. දරුණු විපතකින් කෙළවරවන අවදානමක් ඇත. 

පටු ආකල්ප පසෙක තැබිය යුතු මොහොත උදා වී තිබේ. ඝෝෂාකාරී විවේචනවලින් රට හදන්නට හැකියාවක් නැත. ගැටුම්, කෙණෙහිලිකම් හා බෙදීම් වලින් වාසි අත්පත් කරගත හැකි වූයේ නම් පසුගිය දශක හත තුළ ලෝකයේ ඉහළම අභිවෘද්ධිය අත්පත් කරගනු නොඅනුමානය. ජනතාවට පැවැත්ම අවශ්‍ය කර තිබේ. දරුවන්ගේ අනාගතය ගැන කල්පනා කරන්නට සිදුවී තිබේ. මහජන නියෝජිතයන්ගේ වගකීම රට එක්සේසත් කිරීමය. අර්බුද ඇති කර එයින් ඇතිවන ප්‍රතිඵල දෙස බලා නිගා කිරීම කිසිම වගකීමක් සහිත කාර්ය භාරයක් නොවේ.

ව්‍යවස්ථාවේ අර්බුදය පැහැදිලි කරගැනීම

අවශ්‍ය පරිදි තෙල් සැපයුවහොත් විදුලිය දෙන බව විදුලිය බල අමාත්‍යවරයා කියයි. තෙල් සඳහා මුදල් ලැබුණොත් හිඟයකින් තොරව ඉන්ධන සැපයිය හැකි බව ඛනිජ තෙල් අමාත්‍යවරයා කියයි. මෙම ඇමැතිවරු එකම කැබිනට් මණ්ඩලයක සිටින වැදගත් සාමාජිකයෝ දෙදෙනෙකි. මාධ්‍ය ඉදිරියට පැමිණ එකිනෙකාට ඇඟිල්ල දිගු කරගැනීමෙන් රටට විදුලිය ලැබෙන්නේ නැත. ඛනිජ තෙල් හා විදුලිය බලශක්ති ප්‍රභව දෙකකි. ගල් අඟුරුවලට වෙනම ඇමැතිවරයකු පත්කර සිටියේ නම් තත්ත්වය තවත් සංකීර්ණය. නොරොච්චෝල බලාගාරයට ගල් අඟුරු නොලැබුණහොත් රට අන්ධකාරයේ තබන බව ඔහු ප්‍රකාශ කරනු ඇත. එක විෂයයක තිබිය යුතු ජාතික මර්මස්ථාන දෙකට තුනට කොටස් කර වෙන වෙනම ඇමැතිවරුන් පත් කිරීමට සිදුවූයේ ඇයි. මෙය ශ්‍රී ලංකාවේ පවතින අතිශය දුර්වල ව්‍යවස්ථාවේ ප්‍රතිඵලයකි. 

දැනට සම්මතයේ පවතින ව්‍යවස්ථාව අනුව පවත්වන මැතිවරණ වලින් ජය ගන්නා දේශපාලනඥයෝ ප්‍රබලයෝ වෙති. ආණ්ඩුපක්ෂයේ අසුන් ගන්නා සියලුම දෙනා රටේ ඇති ලොකුම ඇමැතිකම අපේක්ෂා කරති. එහි හාස්‍යජනක පැත්තක් ද තිබේ. 

ඇමැතිවරුන් අත ඇති ආයතන වඩාත්ම අකාර්යක්ෂම සහ දැවැන්ත අලාභ සහිත ඒවාය. තෙල් සංස්ථාව, විදුලිය බලමණ්ඩලය උදාහරණ සේ දැක්විය හැකිය. මෙරට සාර්ථක ව්‍යාපාරිකයකු ගෙන් ප්‍රශ්න කළහොත් එම ආයතන ඔහු කිසිසේත් තමන්ගේ වත්කම් වශයෙන් නඩත්තු කරන්නේ නැත. අභාග්‍යයකට මෙරට දේශපාලනඥයෝ බලයට කැමැත්තෝ වෙති. කැබිනට් මණ්ඩලයේ ලොකුම අමාත්‍යංශය භාර ගැනීමේ නොතිත් ආසාවකින් සිටිති. ජනාධිපතිවරයාට ඇමැති කොටස් පැවැරීමට සිදුවී තිබේ. එකම විෂයය දෙකට තුනට බෙදා ඇමැතිධුරවලට පත් කරති. ව්‍යවස්ථාව අපට ලබා දී ඇති ඉතා අවාසනාවන්ත ඉරණම මෙයින් පෙන්නුම් කෙරේ. ඇමැතිකම් නොලැබුණහොත් සිදුවිය හැකි දේ පැහැදිලිය. ආණ්ඩු පක්ෂයේ මන්ත්‍රීවරුන් කනස්සල්ලට පත්වන අතර පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතරය අවදානමකට ලක්විය හැක.

අසම්බන්ධීකරණයෙන් ඇති කරන විකෘතිය

අවශ්‍යතා නොසලකා විෂය වෙන් කිරීම මෑත කාලීන ආණ්ඩුවල අසාර්ථකත්වයෙහි ප්‍රධාන ලක්ෂණයකි. විද්‍යාත්මක පදනමකින් අමාත්‍යංශ වෙන් කරන බව ප්‍රකාශ කරන නමුත් එකට තිබිය යුතු විෂයයන් වෙන වෙනම බෙදා දීමෙන් ආයතන අතර අන්තර් සම්බන්ධීකරණයක් ඇති කරගැනීම දුෂ්කර වී තිබේ. අධ්‍යාපනය, ආර්ථිකය, ආගම, බලශක්තිය සියලු අංශවල විකෘතියකි. අධ්‍යාපනය සම්බන්ධ තල ගණන ඉතාම සංකීර්ණය. අධ්‍යාපන සහ උසස් අධ්‍යාපන වශයෙන් බෙදී ඇත. රාජ්‍ය අමාත්‍යවරුන්ට වෙනම පැති බාර දී තිබේ. තාක්ෂණ අධ්‍යාපනය වෙනම තැනකය. වෘත්තීය අධ්‍යාපනය තවත් ඇමැතිවරයකුටය. අවුල් ජංජාලයකි. ප්‍රතිපත්ති තීරණ ගැනීමට කිසිම අවස්ථාවක් නැත. අනාගතය ගැන තීක්ෂණ ආකාරයකට සලකා තීරණ ගැනීමට බාධා කර තිබේ. 

විදුලිය හා බලශක්තිය එකට තිබිය යුතු ආකාරයට අධ්‍යාපනය ද එක විෂයයකි. මේවායේ කොටස් වෙනම කඩා වෙන් කිරීමෙන් තීරණ ගැනීමට නොහැකි වී තිබේ. එකම කැබිනට් මණ්ඩලයක සිටින සාමාජිකයන් තමන්ගේ අධිපතිවාදී මානසිකත්වය අනුව ක්‍රියා කරන අතර එය රටට හානියකි. 

ඡන්ද ක්‍රමය අනුව පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය ජයග්‍රහණය කිරීම පහසු නැත. දිස්ත්‍රික්කයක් මෙහෙයවන්නට සිදුවේ. අනුගාමිකයන් විශාල පිරිසක් පිරිවරාගෙන අධික ධනස්කන්ධයක් වැය කරන කර්තව්‍යයකි. ඡන්ද වේදිකාවේ දී පක්ෂ නායකයා අසලින් සිටින බව ඇඟවිය යුතුය. නායකයාට ළඟම සිටින පිරිස දිනවන්නට පාක්ෂිකයෝ කැමැත්තෝ වෙති. ඡන්දයෙන් පසු ඇමැතිකම්වලට පත්කරන අවස්ථාවේ නොක්කාඩු ඇති වෙයි. ඒවා පාලනය කරන්නට බලවත් ඇමැති ධුර බව පෙනෙන්නට විෂය බෙදා දීමෙන් පසු ඇතිවන ව්‍යාකූලත්වයෙන් රටට හෝ ජනතාවට කිසිම පලක් නැත.

ප්‍රතිපත්ති වෙනුවට පාක්ෂිකයන් සැනසීම

ඇමැති මණ්ඩලයේ වගකීම ගැන අදහසක් තිබිය යුතුය. ඇමැතිකම ඊළඟ ඡන්දයට මනාප හදන තැනක් නොවේ. රට ගොඩනගන්නට ප්‍රතිපත්ති සකස් කරන තැනකි. බලශක්ති සංවර්ධනය සම්බන්ධයෙන් ඉන්දියාව සමග සාකච්ඡා කරන විට ඇමැතිවරු ඒවායේ වගන්ති ගැන අවධානය යොමු නොකරති. ඊළඟ වාරයේ ඡන්දයට යන විට පාක්ෂිකයන්ගේ හිත තුළ මැවෙනු ඇති බව සිතන චිත්‍රය ගැන වෙහෙසෙති. විපක්ෂයේ විවේචන ඉදිරියේ ප්‍රතිරුපය ගැන සලිත වෙති.

රටට ඉතාම වැදගත් තීරණාත්මක ආයෝජන ඉදිරියේ පවා ඇමැතිවරුන් හැසිරෙන ආකාරය ලජ්ජා සහගතය. බලය සඳහා මහත් කැමැත්තක් ඇති නමුත් බලය පාවිච්චි කිරීමට ඇති අවස්ථා ඉදිරියේ පසෙකටවීම පවතින ක්‍රමයේ වරදකි.
ඇමැති මණ්ඩලයට බලය ලැබෙන පරි දි ක්‍රමය වෙනස් කරන ව්‍යවස්ථාවක් අපට අවශ්‍යය. ඇමැරිකාව ඇතුළු බටහිර ඇතැම් රටවල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අනුව ඇමැතිවරයකු වශයෙන් පත්වීමෙන් පසු පාරිලිමේන්තු නියෝජනය අවසන් කෙරේ. 

ඔහුගේ වගකීම විධායකය සමග එකතු වී සැලසුම් සකස් කිරීමය. ශ්‍රී ලංකාවේ ඇමැතිවරු ජනාධිපති සමග එකතු වී රටට ප්‍රතිපත්ති හදන අතරවාරයේ ප්‍රාදේශීය සභා බලප්‍රදේශයේ විදුලිය යෝජනා ක්‍රමය ද විවෘත කරන පිරිසකි. රට ගැන හැඟීම වෙනුවට මනාප ගැන අවධානය යොමු කෙරේ. 

ඡන්දයට වියදම් කරන ලද පිරිස වෙනුවෙන් ටෙන්ඩර්, කොන්ත්‍රාත් සැපැයිය හැකි අමාත්‍යංශයක් ලබා ගැනීම අනෙක් වැදගත් කාරණයකි. පාක්ෂිකයන් හා අනුගාමික පිරිසට රැකියා සැපයීම සඳහා ද වුවමනා කරන පරිදි ආයතන ගණනාවක් ඇති අමාත්‍යංශයක් ද ඇමැතිවරු අපේක්ෂා කරති. ආණ්ඩු වෙනස්කර මෙම ආකෘති හදන්නට නොහැක. දේශපාලන පක්ෂය වැදගත් නැත. ඉතාම හොඳ දේශපාලන පක්ෂය පවා දැනට පවතින ව්‍යවස්ථාව අනුව ඉතාම පහසුවෙන් දූෂිත සහ වංක පිරිසක් බවට පත්වෙති. රටට සේවය කරන බලවත් අධිෂ්ඨානයක් ඇතිව ආණ්ඩු බලය ගන්නා නමුත් පවතින රාමුව තුළ අන්ධයෝ සහ බිහිරෝ බවට පත් වෙති. අද පවතින කටුක ස්වභාවය එයයි.

ව්‍යවස්ථාව වෙනස් කරන යෝජනා 

රටට අවශ්‍ය පාර්ලිමේන්තුවට බලය පවරන බව කියන නිස්සාර අදහස් නොවේ. ව්‍යවස්ථාදායකය හා විධායකය අතර පහසු පාලනයක් ගෙන යන ව්‍යුහයකි. මහජන නියෝජිතයන් තෝරා ගැනීම සඳහා සරල ඡන්ද ක්‍රමයකි. බලය වෙනුවට ජනතා පරමාධිපත්‍ය වෙත නතු වෙන පරිපාලනයකි. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ මහතා අලුත් පාර්ලිමේන්තු සැසි වාරය විවෘත කරමින් ව්‍යවස්ථාවක් සකස් කරන ආකාරය ගැන අදහසක් පළ කළේය. එය දැනට දශක තුනක් තිස්සේ කරගෙන යන සංවාදයේ තවත් දිගුවකි. පසුගිය කාලය තිස්සේ බලයේ සිටි ආණ්ඩු ව්‍යවස්ථා වෙනුවෙන් කාලය නාස්ති කර තිබේ.

ව්‍යවස්ථාව සකස් කරන්නට සූදානම්වීම පවා අසාර්ථකත්වයට මුල පිරිමකි. බලයේ සිටින පක්ෂයට අවශ්‍ය පරිදි ව්‍යවස්ථාව හදන විට අනෙක් සියලුම පක්ෂ හා ඒවාට මතවාදීව සහාය ඇති සිවිල් සංවිධාන එකහෙලා විරුද්ධය. එම විරුද්ධත්වයට ආගමික නායකයන්ද එකතු කරගනිති. මහජන මතය බව හුවා දක්වන නමුත් ඇත්ත වශයෙන්ම මාධ්‍යයෙන් විසුරුවා හරින්නේ ජනතාවගේ අදහස් නොවේ. සුළු පිරිසක් නගන එකම ආකාරයේ භාෂා රටාවක් පමණකි. 

ව්‍යවස්ථාව සරල හා කෙටි එකක් විය යුතුය. මහජන නියෝජිතයන් පත් කරගන්නා ක්‍රමය එහි තිබිය යුතු අතර මූලික අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කරගන්නා බලය එකී ලියැවිල්ල තුළ තිබිය යුතුවේ. අකාර්යක්ෂමතාව පිටුදකින, දූෂණයට ඉඩ නොතබන ක්‍රමවේද සඳහා රාමුව ඉතා වැදගත්ය. හඬක් නැති කොටසගේ හඬ මතු කරන දර්ශනයක් ව්‍යවස්ථාවක තිබිය යුතුය. අපට අහිමි වී ඇත්තේ එකඟතාවයි. සම්මුතිය නැති තැනක් බවට පත්ව ඇත.

එකම පක්ෂයේ එකට අසුන් ගන්නා මැති ඇමැතිවරුන් අතර බලය හා කීර්තිය වෙනුවෙන් සටන් වදින ස්වභාවයට රාමුවක් සැපයීමට අලුත් ව්‍යවස්ථා අවශ්‍ය නැත. එය අප මතක තබාගත යුතු වැදගත් කාරණයකි. පක්ෂය තුළ කැපී පෙනෙන්නට හා මනාප වලින් වැඩිම තරඟයක් ගන්නට වෙහෙසෙන ක්‍රමයකින් රටට ඇති ප්‍රයෝජනය කුමක් ද? ඡන්දයෙන් දිනා ඇමැතිකමක් ලබාගන්නා මෑත කාලයේ කිසිම දේශපාලනඥයකු ඡන්දයේ දී තරම් මහන්සිවී අමාත්‍යංශයක වැඩ කරන්නේ නැත. එය අප පත්ව ඇති ඉරණම සනිටුහන් කරයි.

අත්හදා බැලීම්වලින් අසරණභාවයට පත් රටක්

පසුගිය දශක හතකට වැඩි කාලය තුළ අනේක වාරයක් අත්හදා බැලීම්කර තිබේ. තමන්ගේ දේපොල ඉඩකඩම් විකුණා ජනතාවට සේවය කරන්නට ඉදිරිපත් වූ පරම්පරාවක සිට ජනතාවගේ දහඩිය මහන්සිය සූරාගෙන ඒවායෙන් වංචාකර පරම්පරා ගණනකට ධනය උපයා ගන්නා තැනක් දක්වා පැමිණ තිබේ. අද දේශපාලනඥයන් අතර වෙනසක් නැත. සියලුම දෙනා අතර ඇති එකම සමානකම බලයට පැමිණීම සඳහා ඇති අරගලය පමණකි. ජනතාවට බයක් ඇති කරන අතර මිථ්‍යාවෙන් රවටමින් සිටී. කිසිම ජන කොටසක් තමන්ගේ දේශපාලන නායකයන් විශ්වාස නොකරන තැනට පත්වෙමින් සිටී.

න්දය පාවිච්චි නොකළ යුතු බවට මතයක් ඇති කරන තරමට එය ප්‍රබල තැනකට පත්වූ බව මතක් කළ යුතුය. මෙහි අවසානය කුමක්ද? රට හදන බවට කෑගසා බලයට පත් නායකයන් අවසානයේ රට ගෙනැවිත් තබා ඇති තැන ගැන සෑහීමකට පත් විය හැකි ද? අති විශාල ණය බර, කිසිම නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියක් ගැන නොසලකා තීරණ ගැනීම නිසා අවසානයේ දී රට පත්ව ඇත්තේ භයංකාර තැනකටය. ආහාර, බලශක්තිය, අධ්‍යාපනය, ප්‍රවාහනය, මුල්‍ය පද්ධතිය, සෞඛ්‍ය, සමාජ විනය සියලුම අංශ දරුණු ලෙස පිරිහී තිබේ.  

වත්මන් ආණ්ඩුවට බරපතළ වගකීමක් පැවැරී ඇත. කොවිඩ් වසංගත තත්ත්වයෙන් ගැලවීමෙන් පසු රටට අලුත් අවස්ථා සඳහා එකඟතාවකට යා යුතුය. එක දෙයක්, එක තීරණයක් ප්‍රමාණවත් බව අවධාරණය කළ යුතුය. ආර්ථිකය දියුණු කරන්න එය ප්‍රමාණවත්ය. විවෘත ආර්ථිකය විනාශකාරී දෙයක් නොවේ. පහළටම වැටුණු රටවල් නැගෙන්නට අවස්ථාව පාදා දී තිබේ. ආසියානු කලාපයේ රටවල් ගණනාවක් එක පරම්පරාවක කාලයක් තුළ දැවැන්ත සංවර්ධනයක් ළඟා කරගෙන ඇත. 

තද තීරණ ගෙන ප්‍රතිසංස්කරණ සහිත අලුත් ව්‍යුහයකට ගමන් කළහොත් ගැලවීමක් තිබේ. ඇමැති මණ්ඩලය හෝ අපගේ නිලධාරී මණ්ඩලය සියලුම දේ දන්නා පිරිසක් නොවේ. පැරණි අත්දැකීම් අපට ඇත. උපදෙස් ගත හැකිය. ආර්ථික මුලධර්ම අනුව තීරණ ගැනීම වැදගත්ය. අමාත්‍යංශ අතර ගැටුම්, නිලධාරීන් අතර බෙදීම් මුලධර්ම නොතකා ක්‍රියා කිරීමේ ප්‍රතිඵලයකි. ව්‍යවස්ථානුකූලව පැන නැගී ඇති ව්‍යාකූලත්වය තාවකාලිකව පරාජය කර අලුත් පියවරකට ගමන් කිරීම අවශ්‍යය. 

සාරා කන්දෙගොඩ