ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ (SCO) සාමාජික රටවල රාජ්‍ය නායක සමුළුව, ජූලි 3 සහ 4 දෙදින කසක්ස්තානයේ, ඇස්තානා අගනුවර දී පැවැත්වෙයි. මෙය, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ  සාමාජික රටවල රාජ්‍ය නායකයන්ගේ 24 වැනි සමුළුවය.

ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ සාමාජික රටවල රාජ්‍ය නායකයන් මෙසේ හමුවන්නේ, ගෝලීය ආරක්ෂක කටයුතු සම්බන්ධයෙන් අර්බුදකාරී තත්ත්වයක් නිර්මාණය වීම, ගෝලීය ආර්ථිකය සහ ආරක්ෂණය අතින්  පමණක් නොව, දිනෙන් දින තරගකාරී ස්වරූපයක් ගන්නා නවීන තාක්ෂණය සම්බන්ධයෙන් ද තීරණාත්මක කතිකාවක් නිර්මාණය වී ඇති පසුබිමකය.

මෙම සියලු අභියෝග ජය ගැනීමට නම්, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ සාමාජික රටවල රාජ්‍ය නායකයන් එකමුතුව ආර්ථික සහයෝගීතාවකින් කටයුතු කළ යුතු වෙයි. මෙවර ඔවුන්ගේ න්‍යාය පත්‍රය විය යුත්තේ එයයි. වෙළඳාම සහ මූල්‍ය අංශයේ සහයෝගීතාව, ආයෝජන සහ ශ්‍රම ප්‍රවාහය සම්බන්ධීකරණය කෙරෙහි විශේෂ අවධානයක් යොමු කළ යුතුය.

ආර්ථික ඒකාබද්ධතා ක්‍ෂේත්‍රය තුළ, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානය, යුරේසියානු රටවල සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ආර්ථිකයන් සඳහා ප්‍රධාන වේදිකාව විය හැකිය. දකුණ සහ දකුණ ඒකාබද්ධ කරමින්, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානය සමඟ එක්වන සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ආර්ථිකයන් සමඟ වඩ වඩාත් සමීපව කටයුතු කළ යුතු වෙයි.

පළමුවෙන් ඉන්දියාවත්, ඉන්පසු පාකිස්තානයත් ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ සාමාජිකයන් බවට පත් වූයේ 2017 වසරේදීය. යුරේසියාවේ ප්‍රබලයකු ලෙස සැලකෙන ඉරානය මේ සංවිධානය සමඟ එක් වූයේ 2023 දීය. ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ අලුත්ම සාමාජිකයා වනු ඇත්තේ බෙලරූසයයි. කසක්ස්තානයේ පැවැත්වෙන ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ රාජ්‍ය නායක සමුළුවේ දී බෙලරූසය සාමාජිකයකු කර ගැනීම සම්බන්ධයෙන් අනුමැතිය හිමිවනු ඇත.

නිරීක්ෂණ සාමාජික රටවල් ත්‍රිත්වයට අමතරව, 2022 වසරේදීත්, ඉන්පසු 2023 වසරේදීත් මැදපෙරදිග ශක්තිමත් ආර්ථික බලවතුන් වන බහරේනය, සෞදි අරාබිය සහ එක්සත් අරාබි එමිරේට්ස් රාජ්‍යය ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානය සමඟ එක් වී සමීපව කටයුතු කිරීම විශාල ශක්තියක් බව අමුතුවෙන් කිවයුතු නැත.

ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ ව්‍යාප්තිය පසුගිය වසර කීපයේ කැපී පෙනෙන ලෙස වර්ධනය වූයේ 2023 සහ 2024 වසරේ ‘බ්‍රික්ස්’ (BRICS) සමුළුවේ සිදුවුණු වර්ධනය පරයමිනි. ඉරානය සහ එක්සත් අරාබි එමිරේට්ස් රාජ්‍යය මේ වනවිට ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ සාමාජිකයන් පමණක් නොව, බ්‍රික්ස් සමුළුවේ ද සාමාජිකයන්ය. බ්‍රික්ස් යනු බ්‍රසීලය, රුසියාව, ඉන්දියාව, චීනය සහ දකුණු අප්‍රිකාව යන රටවල එකමුතුවය.

එමිරේට්ස් රාජ්‍යය සහ ඉරානය ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේත්, බ්‍රික්ස් සමුළුවේත් සාමාජිකයන් වීම, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානය සහ බ්‍රික්ස් සමුළුව අතරේ පුළුල් මෙන්ම ශක්තිමත් බැඳීමක් ඇති කිරීමට හේතුවක් වී ඇත. මෙම වසර් බ්‍රික්ස් සමුළුවේ සභාපති ලෙස කටයුතු කරන්නේ රුසියාව බැවින්, ‘යුරේසියානු ආර්ථික සංගමය’ (EAEU), ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානය සහ බ්‍රික්ස් සමුළුව අතර සහයෝගීත්වය තව තවත් ශක්තිමත් වනු ඇත.

බ්‍රික්ස්, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානය සහ යුරේසියානු ආර්ථික සංගමය එකමුතු වෙමින්, තවත් පියවරක් ඉදිරියට තබමින්, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල යුරේසියාවේ ප්‍රධාන කලාපීය කණ්ඩායම් සඳහා වේදිකාවක් නිර්මාණය කිරීමෙන්, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ ප්‍රවේශය පුළුල් කළ හැකිය. ගල්ෆ් සහයෝගිතා කවුන්සිලය, බෙංගාල බොක්ක කේන්ද්‍රකොටගත් බහු ආංශික තාක්ෂණික සහ ආර්ථික සහයෝගීතාව සහ අග්නිදිග ආසියානු ජාතීන්ගේ සංගමය හවුල් කර ගැනීම තවත් ශක්තියක් වනු නොඅනුමානය.

යුරේසියාවේ ප්‍රධාන කලාපීය ඒකාබද්ධතා කණ්ඩායම් එකට එක් කරන පුළුල් වේදිකාවට සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ආර්ථිකයන් අතර කලාපීය වෙළඳ ලිබරල්කරණය සඳහා මාර්ග සිතියමක් සකස් කළ හැකි අතර, දකුණ සහ දකුණ සහයෝගීතාවේ ‘ඒකාබද්ධතා ඒකාබද්ධ කිරීමේ’ ආකෘතිය ඉදිරියට ගෙන යෑම ප්‍රධාන කාරණාවක් බවට පත් විය යුතුය.

මූල්‍ය අංශය තුළ, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ ආර්ථිකයන්, යුරේසියාවේ මහා පරිමාණ යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති සඳහා මූල්‍යකරණය සඳහා වේදිකා සකස් කළ යුතුය. එවැනි සම්බන්ධතා ව්‍යාපෘති සඳහා ඇති ඉල්ලුම, මධ්‍යම ආසියාවේ කසක්ස්තානය, කිර්ගිස්තානය සහ උස්බෙකිස්තානය වැනි රටවල ආර්ථිකයන්ට උත්තේජනයක් වනු නිසැකය. ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ ප්‍රමුඛයා වන චීනය සැලැසුම් කර ඇති ‘එක් තීරයක්, එක් මාවතක්’ සංවර්ධක ක්‍රියාවලිය මෙම රටවලට මනා රුකුලකි.

මූල්‍ය අංශය තුළ, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානය ආර්ථිකයන් යුරේසියාවේ මහා පරිමාණ යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති සඳහා මූල්‍යකරණය සඳහා වේදිකා සකස් කළ යුතුය. එවැනි සම්බන්ධතා ව්‍යාපෘති සඳහා ඇති ඉල්ලුම මධ්‍යම ආසියාවේ කසක්ස්තානය, කිර්ගිස්තානය සහ උස්බෙකිස්තානය වැනි ගොඩබිම් සහිත ආර්ථිකයන්ගෙන් සැලකිය යුතු මට්ටමක පවතී, කලාපය දැනටමත් චීනය යෝජිත තීරය සහ මාර්ග ක්‍රියාන්විතයේ ප්‍රතිලාභ ලබයි.

ඒ අනුව, යටිතල පහසුකම් ක්ෂේත්‍රයේ ව්‍යාපෘති සඳහා සම ආර්ථික අයෝජන සපයන ජාතික සහ ප්‍රාදේශීය සංවර්ධන බැංකු සඳහා වේදිකාවක් නිර්මාණය කිරීම පිළිබඳව ද ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ ආර්ථිකයන්ට සාකච්ඡා කළ හැකිය.

විමසා බැලිය යුතු තවත් විකල්පයක් වන්නේ යුරේසියාවේ ‘යටිතල පහසුකම් පරතරය’ පියවීම සඳහා අනෙකුත් සංවර්ධන ආයතනවල උත්සාහයන්ට සහාය විය හැකි ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සාමාජිකයන්ගේ එකමුතුවෙන් සංවර්ධන බැංකුවක් නිර්මාණය කිරීමය. යුරේසියාවේ වර්ධනය වන ආරක්ෂණ තර්ජන සහ සංවර්ධිත ආර්ථිකයන්ගෙන් පැමිණෙන සංක්‍රමණ සීමා කිරීම් සැලකිල්ලට ගෙන, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ සාමාජිකයන් අතර සංක්‍රමණ ප්‍රවාහයන් නියාමනය කිරීමේදී සහයෝගීතාව ඉදිරියට ගෙන යාමේ අවශ්‍යතාවක් පවතිනු ඇත.

ඇත්ත වශයෙන්ම, ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ ආර්තික තුළ මෙන්ම, සමූහයේ සංවාද හවුල්කරුවන් අතර ද, වඩාත් දකුණ සහ දකුණ සංක්‍රමණ ප්‍රවාහයන් සැලකිය යුතු ලෙස සිදුවන බව නිරීක්ෂණය කෙරේ. යුරේසියාවේ එවැනි සංක්‍රමණික ප්‍රවාහවල ප්‍රධාන ‘ආධාර දෙන්නන් සහ ලබන්නන්’ අතර පකිස්තාන-සෞදි සබඳතා සහ රුසියාව-මධ්‍යම ආසියාව යන දෙපාර්ශ්වයන්ය. ශ්‍රම සංක්‍රමණ ක්ෂේත්‍රයේ සම්බන්ධීකරණයේ වැදගත්කම මධ්‍යම ආසියාවේ ආර්ථිකයන් සඳහා දරිද්‍රතාව අඩු කිරීම සහ සමතුලිත ආර්ථික වර්ධනය සඳහා ප්‍රේෂණවල තීරණාත්මක කාර්යභාරය සමඟ ද බැඳී පවතී.

සමස්තයක් වශයෙන්, ඇස්තානා අගනුවර පැවැත්වෙන, ‘ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සමුළුවේ ප්‍රධාන න්‍යාය පත්‍රය පුළුල්ය. ප්‍රධාන සාමාජිකයන් සහ ආර්ථික ක්ෂේත්‍රයේ ඔවුන්ගේ හවුල්කරුවන් අතර සම්බන්ධීකරණය වැඩි කිරීමට ඉල්ලා සිටිනු ඇත. දියුණු ආර්ථිකයන් වෙතින් එන ආරක්ෂණවාදයේ වර්ධනය හමුවේ දකුණ-දකුණ වෙළඳාම, ආයෝජන සහ සංක්රිමණ ප්‍රවාහවල වැදගත්කම සහ ත්‍රීවතාව තවත් ඉහළ යෑමට නියමිත බැවින් මෙම වසරේ ඉතිරි කාලය තුළ ඇති ප්‍රවණතා එවැනි සම්බන්ධීකරණය වඩාත් තීරණාත්මක වනු ඇත. 2024 දෙවන භාගයේදී යුරෝපයේ සහ ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදයේ මැතිවරණ චක්‍ර තවදුරටත් දෝලනය වීම මගින් අවසාන ප්‍රවණතා වඩාත් උග්‍ර විය හැකිය.

භූගෝලීය වශයෙන්, ඉදිරි වසරවලදී, ගෝලීය  පෙරැළි රැසක් සිදුවනු නොඅනුමානය. එම පෙරැළිවලට මුහුණ දී, අභියෝග ජයගැනීම, සංවර්ධනය වෙමින් පවතින ආර්ථිකයන් හිමි රටවල් කළ යුතුම දෙයකි. ඒ සඳහා ෂැංග්හයි සහයෝගීතා සංවිධානයේ රාජ්‍ය නායක සමුළුව සුවිශේෂී අවස්ථාවක් නිර්මාණය කරනු නිසැකය.