රුසියානු රාජ්‍යයේ තානාපති කාර්යාලය කොළඹ රුසියානු කේන්ද්‍රය සහ රුසියානු සාහිත්‍ය කවය වාර්ෂිකව පවත්වන මෙවර රුසියානු සාහිත්‍ය උළෙල මෙම මස 27 වැනිදා පැවැත්වීමට නියමිතය. ලෝ පතළ රුසියානු ගත්කතුවර ෆියෝදර් දොස්තයෙව්ස්කිගේ 200 වැනි ජන්ම දිනය සැමරීම නිමිති කොටගෙන මෙවර උළෙල සංවිධානය කෙරෙයි. ආරියරත්න විතාන, කරුණාතිලක හඳුන්පතිරණ යන ප්‍රවීණ ලේඛකයෝ මෙවර උළෙලේදී ලියෝ ටෝල්ස්ටෝයි සම්මානයෙන් පිදුම් ලබති.

රුසියානු සාහිත්‍ය කවයේ මාධ්‍ය සම්බන්ධීකාරක ප්‍රවීණ ලේඛක අනුර බී. සෙනෙවිරත්න මහතා සමග මෙවර සංවාදය පැවැත්වෙන්නේ ඒ නිමිත්තෙනි. කෙටිකතාකරුවකු, කවියකු, යොවුන් කතා රචකයකු, ළමා කෘති සම්පාදකයකු වන අනුර පරිවර්තකයෙක්ද වෙයි. පරවියෝ පණ අදිති, ඇමැති දියණියන්ගේ ප්‍රේමය, ගහකටත් වරිපනම් අංකයක්, පාපිස්ස, පියස්ස, භීෂණයේ කුරිරු මුහුණ, කපටි කුකුළා, ගී කැකුලු ඔහුගේ නිර්මාණ කිහිපයක් පමණි.

• රුසියාව සහ ලංකාව අතර එතෙක් මෙතෙක් පැවැති සහ පවත්නා සමීප සම්බන්ධතා රුසියානු සාහිත්‍ය මෙරට ප්‍රචලිත කිරීමට ඉවහල් වුණේ කොහොමද?

රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික වශයෙන් සෝවියට් රුසියාව සහ ලංකාව අතර සම්බන්ධතා ආරම්භ වන්නේ මීට අවුරුදු හැටහතකට පමණ පෙර ඒ, 1957 පෙබරවාරි 19 වැනි දින දෙරට අතර තානාපති සම්බන්ධතා පිහිටුවීමත් සමඟය. ලංකාවේ පළමු සෝවියට් තානාපතිවරයා වුණේ ව්ලදමීර් ගියොර්ගියේවීව් යාකව්ලෙෆ්. ගුණපාල මලලසේකරයන් තමයි ඒ අවස්ථාවේ රුසියාවේ ලංකා තානාපති බවට පත් වුණේ. මෙරට සෝවියට් තානාපතිවරයා සමඟ මුලින්ම සමීප සබඳතා පවත්වාගෙන තිබෙන්නේ මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ මහතායි. ඒ අනුව ලැබෙන ආරාධනයකට ඔහු 1959 මැද භාගයේ පමණ සෝවියට් රුසියාවේ සංචාරයක යෙදෙන්නේ එහි ගිය ප්‍රථම සිංහල ලේඛකයා වශයෙනි. එහිදී ලද අත්දැකීම් සහ සෝවියට් සාහිත්‍ය පිළිබඳ තොරතුරු ඔහු සිංහල පාඨකයාට හඳුන්වා දෙන්නේ ඔහුගේ සෝවියට් දේශයේ නැගීම කෘතියෙනි. ඉන් පසුව ඔහුගේ බොහෝ සාහිත්‍ය කෘති රුසියානු බසට නැගීමක් සෝවියට් රුසියානු සාහිත්‍ය කෘති සිංහල බසට පරිවර්තනය වීමත් සිදුවුණා.
තානාපති සබඳතා ඇතිවීමෙන් පසුව සෝවියට් දේශයට ගොස් රුසියානු සාහිත්‍යය, එහි මුල් බසිත්ම සිංහල පාඨකයාට සමීප කරන්නට කැපවුණු දැදිගම වී රුද්රිගු, පද්මහර්ෂ කුරණගේ ඇතුළු බොහෝ ලේඛකයන් මෙහිදී අපට අමතක කරන්න බැහැ.

• රුසියානු සාහිත්‍යය මෙරට ප්‍රචලිත කිරීම සඳහා ඉන්පසුව පිහිටුවාගත් රුසියානු සාහිත්‍ය කවයේ කාර්යභාරය මොනවගේ එකක්ද?

කොළඹ රුසියානු කේන්ද්‍රයට අනුබද්ධව රුසියානු සාහිත්‍ය කවය බිහිවන්නේ අදින් වසර 16 කට පමණ පෙර. ඒ 2005 වසරේ අප්‍රේල් මාසයේ. එය සිදුවුණේ කොළඹ රුසියානු කේන්ද්‍රයේ අධ්‍යක්ෂ මිහියිල් උස්තිනොෆ්ගේ කාලයේදී. මේ සඳහා පුරෝගාමීවුණේ ආචාර්ය ඩබ්ලිව්.ඒ. අබේසිංහ මහතා සහ සිරිමාන්න කරුණාතිලකයන්. සෑම වසරකම පවත්වන ලද රුසියානු සාහිත්‍ය උළෙලෙහි එහි එක් කාර්යභාරයක් මෙරට ප්‍රවීණ පරිවර්තකයන් රැසක් විසින් සිංහලට නගන ලද රුසියානු සාහිත්‍ය කෘති විශාල සංඛ්‍යාවක් මෙරට පාඨක ප්‍රජාව වෙත හඳුන්වා දෙන්නටත් මේ කාලය තුළ හැකියාව ලැබී තිබෙනවා.

• මෙවර රුසියානු සාහිත්‍ය උළෙල වෙන්කර තිබෙන්නේ ලෝ සුපතල සාහිත්‍යධර ෆියෝදර් දොස්තයෙව්ස්කිගේ නිර්මාණ කලාව ඇගැයීම සඳහායි. ඒ සඳහා විශේෂ හේතුවක් තිබෙනවාද?

ඔව්. ඒ සඳහා හේතු රැසක්ම තිබෙනවා. ඉන් එකක් තමයි 1821 නොවැම්බර් 11 වැනි දින උපත ලද දොස්තයෙව්ස්කිගේ 200 වැනි ජන්ම දිනය මේ වසරට යෙදී තිබීම. තවත් කරුණක් තමයි නිර්මාණශීලීත්වය මගින් මිනිස් හදවතේ අඳුරු අහුමුළු මනෝවිද්‍යාත්මකව විනිවිද දකිමින් ප්‍රබන්ධ කලාවට විශාල බලපෑමක් ඇති කළ මෙතෙක් ලෝකයේ පහළවූ අනභිභවනීය රුසියානු නවකතාකරුවා සහ කෙටිකතාකරුවා ඔහු බවට පත්ව සිටීම. ලොව මෙතක් පහළවූ හොඳම නවකතාකරුවකු ලෙස සැලකෙන දොස්තයෙව්ස්කි නූතනවාදී සාහිත්‍ය, භවසත්තාවාදය, මනෝවිද්‍යාව, දේවධර්මවාදය, සාහිත්‍ය විචාරය යන විවිධ අංශ ඔහුගේ අදහස් මගින් ගැඹුරු හැඩ ගැසීමකට ලක්වී තිබෙනවා.

රුසියාවේ විප්ලවවාදීන් බලයට පත්වුවහොත් ඔවුන් හැසිරෙන්නේ කෙසේද යන්න නිවැරැදිව පුරෝකථනය කළ ඔහුගේ කෘති බොහෝ විට හැඳින්වෙන්නේ අනාවැකි ලෙසයි. ඊට අමතරව ජනමාධ්‍යවේදියකු ලෙස කටයුතු කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඔහු ප්‍රසිද්ධියක් ඉසිලුවා.

දොස්තයෙව්ස්කි ලෝකයේ වැඩිපුරම ප්‍රසිද්ධියට පත්වුණේ ඔහුගේ භූගත සටහන්, අපරාධය සහ දඬුවම, තක්කඩියා, සන්තකය, කරමසොව් සහෝදරයො වගේ නවකතාවලිනි. මේ සෑම කෘතියකම තිබෙන මනෝවිද්‍යාත්මක ගැඹුර ඔබ කොහොමද විග්‍රහ කරන්නේ?

දොස්තයෙව්ස්කි සැලකෙන්නේ සාහිත්‍ය ඉතිහාසයේ ශ්‍රේෂ්‍ඨතම මනෝ විද්‍යාඥයා ලෙසයි. උමතුව, මිනී මැරුම සහ සියදිවි නසාගැනීමට තුඩු දෙන මානසික ව්‍යාධි තත්ත්වයෙන් විශ්‍ලේෂණය කිරීම වගේම, නින්දාව, ස්වයං විනාශය, කුරිරු ආධිපත්‍ය සහ මාරාන්තික කෝපය වැනි හැඟීම් ගවේෂණය කිරීම සම්බන්ධයෙනුත් ඔහු විශේෂඥයෙක් වුණා.
ඔබ සඳහන් කළ ඔහුගේ ප්‍රධාන කෘති සියල්ල ප්‍රසිද්ධියට පත්ව තිබෙන්නේ දර්ශනවාදයේ හා දේශපාලනයේ කාලානුරූපී මෙන්ම කාලෝචිත ගැටලුවලට ප්‍රතිකාර කරන  විශිෂ්‍ට චෛතසික නවකතා  ලෙසයි. දොස්තයෙව්ස්කිගේ ජීවිතයේ වැදගත් වගේම කටුක සිදුවීම් වන සමාජ සමච්චලයකට ලක්වීම, සයිබිරීයාවේ ගතකළ සිපිරි ජීවිතය සහ ඔහු මුහුණදුන් අපස්මාර රෝගය වැනි දෑ ඔහුගේ නිර්මාණ කාර්යයන්ට යොදා ගැනීමෙන් ඔහු විශිෂ්ට කීර්තියක් අත්කරගත්තා.

ඔහු සිය නිර්මාණ සඳහා හොඳම චරිත නිර්මාණය කර ගැනීමේදී ජීවිතයේ අතිශය නාටකාකාර සිදුවීම් සිතුවම් කරන්නට නිතරම ඔහුගේ ජීවන පුරාවෘත්තය උපයෝගී කරගත් බව සාහිත්‍ය විචාරකයන්ගේ අදහසයි.

• දහනව වැනි සියවසේ මුල් භාගයේ සිටි බොහෝ රුසියානු ලේඛකයන්ට වඩා දොස්තයෙව්ස්කි වෙනස්ම ලේඛකයෙක්. එහෙම වෙන්නට හේතුවුණ විශේෂතා ඔබ දකින්නේ කොහොමද?

ලියෝ ටෝල්ස්ටෝයි, අයිවන් ටර්ගිනෙව් වැනි දහනව වැනි ශතවර්ෂයේ මුල්භාගයේ සිටි බොහෝ රුසියානු ලේඛකයෝ ඉඩම්හිමි වංශවත් අය. එහෙත් තමාගේ සමාජ පසුබිමත් ඒවායේ වෙනසත් තමාගේ කෘතිවලට බලපාන ආකාරය දොස්තයෙව්ස්කි බොහෝ විට අවධාරණය කළා. දොස්තයෙව්ස්කිට සෑම විටම මුදල් අවශ්‍ය වුණ නිසා තමාගේ කෘති ඉක්මනින් ප්‍රකාශයට පත් කරගන්නට ඔහු හැමවිටම උත්සාහ කළා. නියමිත දිනයකට පෙර ලියා අවසන් කරන්නට අවශ්‍ය වූ නිසා තමාගේ පූර්ණ සාහිත්‍යමය හැකියාවන් අත්කර ගැනීමට තමාට නොහැකි වූ බව දොස්තයෙව්ස්කි ප්‍රකාශ කළ අවස්ථා එමටයි.

ඔහුගේ සමහර සමකාලීන වංශවත් ලේඛකයන් සාම්ප්‍රදායික ආකෘති භාවිත කරමින් සාටෝප වදනින් තමන් අයත් ඉහළ මධ්‍යම පාන්තික පවුල්වල සුකුමාර ජීවිතය විස්තර කරද්දී දොස්තයෙව්ස්කි තම නිර්මාණ තුළින් සමාජයේ විවිධ ස්ථරවල මිනිසුන්ගේ ජීවිතවලට හා ඔවුන්ගේ චෛතසිකයන්ට එබී බැලුවා. ජීවිතයේ බාල සහ තරුණ අවධියේ ඔහු ලද අත්දැකීම් මේ සඳහා බෙහෙවින් බලපා ඇති බවයි පැවසෙන්නේ.

• දොස්තයෙව්ස්කි මුල් කාලයේදී රොමෑන්ටික ප්‍රබන්ධ කෘති වෙත ඇදී ගිය බවත් ඒවා අගය කළ සාහිත්‍ය විචාරකයන්ම පසු කාලෙක ඔහුගේ නිර්මාණ දැඩි ගර්හාවට ලක් කරමින් ඔහුට නිර්දය ලෙස පහරදුන් බවත් අපි අසා තිබෙනවා. එම තත්ත්වය ඔහුගේ නිර්මාණකරණයට කළ බලපෑම කෙබඳුද?

ඔබ කී ආකාරයටම මුල් කාලයේදී දොස්තයෙව්ස්කි රොමෑන්ටික ප්‍රබන්ධ කෘති වෙත ඇදී ගිය බව දැක්වෙනවා. විශේෂයෙන් ශ්‍රීමත් වෝල්ටර් ස්කොට්, ඈන් රැඩ්ක්ලිෆ්, නිකොලායි කරම්සින්, ෆෙඩ්රික් ෂිලර් සහ ඇලෙක්සැන්ඩර් පුෂ්කින්ගේ නිර්මාණ ඒ අතර තිබුණා. දොස්තයෙව්ස්කිගේ පළමු කෘතිය එවැනි නිදහස් හා චිත්තවේගීය තීව්‍ර පරිවර්තනයක්. ඒ ප්‍රංශ ජාතික හොනොරේ ඩී. බල්සාක්ගේ ඉයුජිනි ග්‍රැන්ඩෙට් නවකතාව.

ඉන් වැඩි කලක් යන්නට පෙර ඔහුගේ පළමු ස්වතන්ත්‍ර නවකතාව Poor Folk (දුපත් ජන) නමින් 1846 දී ප්‍රකාශයට පත්වෙනවා. ඒ කාලයේ සිටි බලගතු සාහිත්‍ය විචාරකයා වූ විසරියන් බෙලින්ස්කි දොස්තයෙව්ස්කිගේ කුළුඳුල් නිර්මාණය වර්ණනා කරන්නේ රුසියානු සාහිත්‍යයේ විශිෂ්ට නව දක්ෂතාවක් ලෙසයි.

ඊළඟ වසර කීපයේදී ඔහු සිහින දකින්නකුගේ මානසිකත්වය නිරූපණය කරන White Nights (සුදු රාත්‍රීන්) සහ භින්නෝන්මාදය පිළිබඳ අධ්‍යයනයක් වන Double (ද්විත්ව) ඇතුළු කතා ගණනාවක් ප්‍රකාශයට පත් කරනවා. මුලදි සාහිත්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ සිංහයකු ලෙස දොස්තයෙව්ස්කි ඉහළට ඔසවා තැබූ බෙලින්ස්කි ගේ කවයේ සාමාජිකයන් අතරින්ම පසු කලෙක ඔහුට විරුද්ධව විවිධ සතුරුකම් එල්ල කෙරුණි. නෙක්රාසොව් සහ ටර්ගිනෙව් ඔහු අළලා උපහාසාත්මක කාව්‍යයක් පවා මුද්‍රණය කර බෙදා හැරිය බව සඳහන්. මේ ආකාරයට සමාජ සමච්චලයකට ලක්වීම නිසා පසු කලෙක ස්නායු ආබාධයකට පවා ගොදුරු වුණා. දොස්තයෙව්ස්කි බොහෝවිට මානසික අවපීඩනයෙන් පෙළෙන්නට වුණා. 

• දොස්තයෙව්ස්කිගේ නිර්මාණ ජීවිතයේදී මෙන්ම පෞද්ගලික ජීවිතයේදීත් පැහැදිලි දේශපාලන ආස්ථානයක පිහිටා කටයුතු කළ අයකු ලෙසයි අප ඔහු හඳුනාගෙන තිබෙන්නේ. එම දේශපාලන අත්දැකීම් ඔහුගේ නිර්මාණ ජීවිතයට කර අති බලපෑම් මොනවගේද?

මනෝරාජික සමාජවාදය ගැන සාකච්ඡා කරන බුද්ධිමතුන්ගේ කණ්ඩායමක් වූ පෙටුෂෙව්ස්කි කවයට දොස්තයෙව්ස්කි සහභාගි වන්නට පටන් ගන්නේ 1847 දී. අවසානයේ විප්ලවය සහ නීති විරෝධී ප්‍රචාර හා සම්බන්ධ රහසිගත කණ්ඩායමකට එක්වන ඔහු 1849 අප්‍රේල් 23 දින අත්අඩංගුවට පත් වෙනවා. මාස අටක සිරදඬුවම කට පසු ඔහු ඇතුළු සිරකරුවන් වෙඩි තබා මරා දමන්නට තීරණය වුණත් අවසන් මොහොතේදී ලැබුණු සාර්ගේ නියෝගයක් හේතුවෙන් දොස්තයෙව්ස්කි ඇතුළු සිරකරුවන් මරණ දඬුවමින් ගැලවෙනවා.

මරණ දඬුවම වෙනුවට දොස්තයෙව්ස්කිට සිදුවන්නේ සයිබීරියානු බන්ධනාගාර කම්කරු කඳවුරක වසර හතරක සිර දඬුවමක් විඳින්නටයි. වසර දහයකට පසු රුසියාවට පැමිණෙන ඔහු ඒ අත්දැකීම් පදනම් කරගෙන The House of the Dead (මළවුන්ගේ නිවස) නවකතාව ලියනවා. බන්ධනාගාර කඳවුරු සාහිත්‍යයේ රුසියානු සම්ප්‍රදාය ආරම්භ වන්නේ එතැනින්. අනෙක් හැමදේකටම වඩා අප මනුෂ්‍යයන් බවට පත් කරනු ලබන්නේ පුද්ගල නිදහසේ අවශ්‍යතාව විසින් බව මළවුන්ගේ නිවස අපට පැහැදිලි කරනවා.
1872 දී පළවන The Possessed (සන්තකය) නවකතාව නිසා ඔහු රැඩිකල්වාදීන්ගේ දැඩි දෝෂ දර්ශනයකට ලක්වුණත් දොස්තයෙව්ස්කි ලියා ඇති වඩාත්ම දීප්තිමත් දේශපාලන නවකතාව ලෙස පිළිගැනෙන්නේ මේ නවකතාවයි. නූතන සාහිත්‍ය ප්‍රභේද දෙකක් වන බන්ධනාගාර කඳවුරු නවකතාව සහ අනාගත දැක්මක් ඉදිරිපත් කරන ඩිස්ටෝපියානු නවකතාව ආරම්භ වන්නේ මෙම ලේඛනවලින් බව විචාරක මතයයි.

• රුසියානු සාහිත්‍ය සංවාදයේ අප තවමත් කතා කරන්නේ එදා කැපී පෙනුණ එකම ලේඛක පිරිස ගැනයි. වර්තමාන සංකීර්ණ සමාජයට සාපේක්ෂව එදා රුසියානු සාහිත්‍ය අදට වලංගු නොවන බවට අදහසක් ඇතැම් අය ඉදිරිපත් කරනවා. මේ ගැන මොකද හිතෙන්නෙ? 

රුසියානු සාහිත්‍යය පමණක් නෙවෙයි කිසිදු රටක සාහිත්‍යයක් යල් පැන ගිය එකක් වෙන්න නෑ. ලෝකයේ සෑම සාහිත්‍යයක්ම දිනෙන් දින යාවත්කාලීන වෙනවා. ඒත් ඒවායේ ගුණාත්මක භාවය අඩු වැඩි වශයෙන් වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. විශේෂයෙන් බටහිර සාහිත්‍යයට වඩා රුසියානු සාහිත්‍යයේ මානවාදී ගුණය ඉතා ඉහළයි. ඒ නිසා අප කළ යුත්තේ එවන් රටවල සාහිත්‍යය වැඩි වශයෙන් සිංහල භාෂාවට නැගීමයි. එසේම අපේ සාහිත්‍ය කෘති වෙනත් භාෂාවලට පරිවර්තනය කිරීමයි. ස්වතන්ත්‍ර සාහිත්‍යයක වර්ධනයට පරිවර්තන සාහිත්‍යයේ බලපෑම අත්‍යවශ්‍යයි.

සංවාද සටහන ගාමිණි කන්දේපොළ