වහලය මත සවිකරන සූර්යබල විදුලි පද්ධති මගින් නිෂ්පාදනය කෙරෙන විදුලිය මිලදී ගැනීමේ දී ‌ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය මෙතෙක් ගෙවන ලද මිල ගණන් විශාල ලෙස පහළ දැමීමට රජය තීරණය කර තිබේ.

එම විදුලි ඒකකයක් සඳහා කිලෝවොට් 500ට අඩු නිෂ්පාදන සඳහා රුපියල් 27ක් ද, කිලෝවොට් 500ට වැඩි නිෂ්පාදන සඳහා රුපියල් 23ක් ද මීට පෙර ගෙවනු ලැබීය. එහෙත් රජය ගෙන ඇති නව තීරණය අනුව කිලෝවොට් 20 දක්වා නිෂ්පාදනය කරන අයගෙන් විදුලි ඒකකයක් රුපියල් 19කට ද, කිලෝවොට් 20 සිට 100 දක්වා නිෂ්පාදනය කරන අයගෙන් විදුලි ඒකකයක් රුපියල් 17කට ද, කිලෝවොට් 100 සිට 500 දක්වා නිෂ්පාදනය කරන අයගෙන් විදුලි ඒකකයක් රුපියල් 15කට ද මිලදී ගනු ඇත. රුපියල් 27ට සහ රුපියල් 23ට මිලදී ගනිමින් තිබුණු විදුලි ඒකකයකට දැන් රුපියල් 19ක් හෝ 15ක් ගෙවීමෙන් විශාල ලෙස මිල අඩු කිරීමක් සිදුකර ඇති බව පෙනී යනු ඇත.

ජාතික ජන බලවේගයේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනයේ පුනර්ජනනීය බලශක්ති නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීම සඳහා කටයුතු කරන බවත්, ඒ සඳහා අවශ්‍ය පහසුකම් සපයන බවත් ප්‍රකාශ කර තිබේ. එහෙත් රජය විසින් පුනර්ජනනීය බලශක්ති නිෂ්පාදනය සම්බන්ධයෙන් ගනු ලැබූ මෙම පළමු තීරණය මගින්ම සූර්ය බලය මගින් විදුලි නිෂ්පාදනය කිරීමේ ක්‍රියාදාමයට දැඩි ප්‍රහාරයක් එල්ල කර තිබේ.

පසුගිය වසර කිහිපය තුළ රටේ සැළකිය යුතු පිරිසක් පුනර්ජනනීය බලශක්තිය සූර්ය බලය මගින් නිපදවීම සඳහා ඉදිරිපත් වූහ. එසේ වුවද එම කාලපරිච්ඡේදය තුළ විදුලිබල මණ්ඩලය ඒ සඳහා කිසිදු පිරිවැයක් නොදැරුවේ යැයි ප්‍රකාශ කිරීම නිවැරැදි යැයි සිතමි. සූර්ය බල විදුලි නිෂ්පාදනය කරන අයගේ විදුලිය ජාතික ග්‍රිඩ් පද්ධතියට එකතු කිරීම ප්‍රමාද කිරීම නිසා අධිකරණය වෙත යෑමට පවා ඔවුන්ට සිදුවිය. පසුගිය රජය මෙකී ග්‍රිඩ් සම්බන්ධතාව ලබාදීම සඳහා විදුලිබල මණ්ඩලයට දැඩි ලෙස බලපෑම් කළ ආකාරය ද දැකගත හැකිවිය.

මෙවැනි බාධක පැවැතිය ද රටේ සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනය පසුගිය වසර කිහිපය තුළ විශාල ලෙස ප්‍රචාරණය වූයේය. පසුගිය රජයන් සූර්ය විදුලි නිෂ්පාදන සැපයුම්කරුවන්ට සහන ලබාදීමත්, විවිධාකාරයේ ණය සහන ක්‍රම ගෘහස්ත නිෂ්පාදකයන්ට ලබාදීමත් නිසා සූර්ය බලයෙන් ජාතික විදුලි නිෂ්පාදනයට ලබාදෙන දායකත්වය විශාල ලෙස වැඩි විය. 2024 අවසන් වනවිට මෙගාවොට් 500ක පමණ විදුලි නිෂ්පාදනයක් එම අංශයෙන් ජාතික පද්ධතියට එකතු වන බවට ඇස්තමේන්තු කර තිබුණි. එය රටේ මුළු විදුලි නිෂ්පාදනයෙන් සියයට 5 ක පමණ ප්‍රමාණයක් වේ.

වඩාත් පහසුවෙන් සහ අඩු වියදමකින් ලබාගත හැකි පුනර්ජනනීය බලශක්තිය වන්නේ සූර්යබල විදුලියයි. එයින් ලැබෙන පහසුකම් රැසකි. එය ඉතා කුඩා ඒකක ප්‍රමාණයකින් පවා නිෂ්පාදනය කළ හැකි අතර බාධාවකින් තොරව ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට ද එකතු කළ හැකිය. සූර්යබල විදුලිය නිෂ්පාදනය ආරම්භ කිරීමේ සහ පවත්වාගෙන යෑමේ පිරිවැය අවම මට්ටමක පවතින අතර නිවෙස්වල මෙන්ම කර්මාන්ත ශාලා ආදියේ වහලය මත පමණක් නොව ජලය මත ද අනෙක් කටයුතුවලට බාධාවක් නොවන ලෙස සවි කිරීමට ද හැකියාව තිබේ. පරිසරයට කිසිදු හානියක් ඇති නොවේ. වසරේ මාස 12 තුළම හොඳින් හිරු එළිය වැටෙන ශ්‍රී ලංකාවට විදුලිය නිෂ්පාදනය කිරීම සඳහා සූර්ය බලය හැර වෙනත් සමාන කිසිදු විකල්ප නොපවතින බවත් පැහැදිලිය.

පසුගිය වසර කිහිපය තුළ සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනය සම්බන්ධයෙන් ලබා ඇති ප්‍රගතිය ඉහතින් විස්තර කළ කරුණු අනුව සනාථ වන බව සියලු පාර්ශ්ව අවබෝධ කරගත යුතුව ඇත. වසර කිහිපයක් තුළ එමගින් මෙගාවොට් 500ක විදුලියක් රටේ ජාතික නිෂ්පාදනයට හා ජාතික විදුලි පද්ධතියට එකතු වී තිබේ.

නොරොච්චෝලේ ගල් අඟුරු බලාගාරයෙන් ලැබෙන්නේ මෙගාවොට් 600ක ප්‍රමාණයකි. රටේ විශාලතම ජල විදුලි බලාගාරය වන වික්ටෝරියාවෙන් ලැබෙන නිෂ්පාදනය මෙගාවොට් 210 කි. මෙම විදුලි බලාගාර ඉදිකිරීමට මෙන්ම නඩත්තු කිරීමට රජයට අතිවිශාල වියදමක් දැරීමට සිදුව ඇත. සමහර විදුලිබල නිෂ්පාදන ව්‍යාපෘති වෙනුවෙන් ලබාගත් ණය තවමත් ගෙවමින් පවතී. එසේ වුවද සූර්ය බලයෙන් නිපදවන මෙගාවොට් 500ක විදුලිය ලබා ගැනීම සඳහා රජය සතයක්වත් වියදම් කර නැති බව බොහෝ දෙනකු තවමත් අවබෝධ කරගෙන නැත. 2025 වසරේ දී සූර්යබල විදුලිය නිෂ්පාදනය මෙගාවොට් 2000 ක් වනු ඇත.

තම නිවෙස්වල වහලය මත සූර්යබල විදුලිය නිෂ්පාදනය කරන නිවෙස් හිමියන් හෝ ඒවා කුලියට ගන්නා සමාගම් විසින් විදුලි නිෂ්පාදන පද්ධති මිලදී ගැනීම සඳහා තම මුදල් වැය කරනු ලබයි. එමෙන්ම ඒවා නඩත්තු කිරීම සඳහා වන වියදම ද ඔවුන් විසින්ම දරනු ලබයි. ඒ සඳහා අවශ්‍ය සියලුම සැපයුම් පෞද්ගලික අංශ‌යේ ආයතන විසින් සපයනු ලබයි. එම ආයතන වෙතින් රජය විශාල ලෙස බදු අය කරනු ලබයි. එවැනි ආයතන 500ක් පමණ දැන් රටපුරා ක්‍රියාත්මක වේ. ඒවායේ සේවය කරන පිරිස 20,000ක් පමණ වෙති. වහලය මත සූර්යබල විදුලිය නිෂ්පාදනය කරන ඒකක ලක්ෂයක් පමණ ඇති බව සැළකේ.

රජය පෞද්ගලික අංශයේ තාප විදුලි බලාගාරවලින් තවමත් විදුලිය මිලදී ගනී. ඒ සඳහා ඉතා ඉහළ මිලක් ගෙවීමට රජයට සිදුව තිබේ. ගල් අඟු‍රු, ඩීසල්, දැවි තෙල්, සුළං වැනි වෙනත් කිසිදු විදුලි නිෂ්පාදන ක්‍රමයකින් විදුලිබල මණ්ඩලය මිලදී ගනු ලබන විදුලි ඒකක සඳහා මේ දක්වා මිල අඩු කිරීමට රජය පියවර ගෙන නැත. ප්‍රථම වරට මිල අඩු කිරීමක් සිදුකර ඇත්තේ සූර්ය බලයෙන් නිෂ්පාදනය කරන විදුලිය සම්බන්ධයෙන් පමණි.

පසුගිය දා ඇති වූ විදුලිය බිඳ වැටීමට හේතුව වශයෙන් මුලින් ප්‍රකාශ වූයේ වඳුරකු ප්‍රාදේශීය ට්‍රාන්ස්පෝමරයක ගැටීමෙන් සිදු වූ අනතුරක් බවය. පසුව එය සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනය ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට එකතු කිරීමේ දී සිදුවන සංකූලතාවල ප්‍රතිඵලයක් බව ප්‍රකාශ විය. එසේ වුවද සෝලා බලශක්ති සැපයුම්කරුවන්ගේ සංගමය ප්‍රකාශ කරන්නේ එය කිසිසේත්ම පිළිගත නොහැකි බවය.

ඔවුන් ඉල්ලා සිටින්නේ විශේෂඥ කමිටුවක් මගින් සොයා බලා ඒ පිළිබඳව නිගමනයකට එළඹිය යුතු බවය. දැන් සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදකයන් වෙත තවත් බාධාවක් පනවා තිබේ. එනම්, ඉරු දින පෙරවරු කාලයේ සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනයෙන් වැළකී සිටින ලෙස විදුලිබල මණ්ඩලය දන්වා තිබීමය. එවැනි බාධක පැනවීම් මගින් ගම්‍ය වනුයේ රටේ සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනය ඉහළයෑම නොඉවසන පිරිසක් මෙම ක්ෂේත්‍රය තුළ සක්‍රීය මට්ටමින් ක්‍රියාත්මක වන බව නොවේ ද?

රටේ සූර්යබල නිෂ්පාදනය පිළිබඳ කතන්දරය එක අතකින් විස්මයජනකය. එයට හේතුව ඉහතින් සඳහන් කළ ආකාරයේ විවිධ බාධක මධ්‍යයේ වුවද සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනය ඉහළ යෑමේ ප්‍රවනතාවයි. අනෙක් අතට එය ශ්‍රී ලංකාවේ අනෙකුත් විදුලි නිෂ්පාදන අංශ සමග සසඳන විට ද පුදුම සහගතය. එනම් රජය සතයක්වත් වියදම් නොකර රටේ මහජනතාවම පුනර්ජනනීය බලශක්ති නිෂ්පාදනය ඉහළ නංවා තිබීමය. රජය එම නිෂ්පාදනය වෙත පනවා ඇති බදු මගින් සැළකිය යුතු ආදායමක් ද ලබා ගනී. එසේ වුවද සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනයේ අනාගතය කනගාටුදායකය. ඛේදජනකය. එයට හේතුව රටේ විශාල පුනර්ජනනීය බලශක්ති මුලාශ්‍රයක් වසා දැමීමට කැස කවන මාෆියාවකට ඉඩදී බලා සිටීමට සහ ඊට අනුබල දීමට තරම් මුග්ධ තත්වයකට රජයේ ඇතැම් පාර්ශ්ව ද පත්ව තිබීමය.

සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනයට බාධා පැමිණෙන්නේ විදුලිබල මණ්ඩලයට සම්බන්ධ ඇතැම් පාර්ශ්වවලින් සහ දැනට විදුලිබල මණ්ඩලයට විවිධ ක්‍රම ඔස්සේ විදුලිය සපයන අංශවලින් බව පෙනී යයි. කුඩා මට්ටමේ නිෂ්පාදන ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට එකතු කිරීමේ දී යම් යම් ගැටලු ඇතිවිය හැකිය. එසේ වුවද ඒවා බලශක්ති සැපයීම් කළමනාකරණය පිළිබඳව සහ නව තාක්ෂණ ක්‍රමවේද අනුගමනය කිරීම පිළිබඳව ගැටලු මිස සූර්යබල විදුලියේ ගැටලුවක් නොවේ. අනෙක් අතට විදුලිය තැන්පත් කර රඳවා ගත හැකි බැටරි යොදා ගැනීම වැනි ක්‍රම අනුගමනය කිරීමෙන් විදුලි සැපයුම සහ ඉල්ලු‍ම අතර ගැලපීම් ඇති කිරීමට ද හැකියාවක් ඇත. සෑම විටම රජය අවධානයට ගත යුතු කරුණක් වන්නේ ඉතා කඩිනමින් රටේ විදුලි ධාරිතාව ඉහළ නැංවීමේ එකම ක්‍රමය සූර්යබල විදුලිය නිෂ්පාදනය බවය. ඒ අතරම රජය වෙනත් විදුලි නිෂ්පාදන ක්‍රමයකට පිවිසීමේ දී දැරීමට සිදුවන පිරිවැය, ඒ සඳහා ලබා ගැනීමට සිදුවන දෙස් විදෙස් ණය, නිෂ්පාදනයට ගතවන කාලය, සිදුවන පරිසර හානිය ආදිය සියල්ල පිළිබඳව ද අවධානය යොමුකළ යුතුව ඇත.

සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනය ඉතා පහසුවෙන් රටේ දුගීභාවය නැති කිරීමේ ක්‍රමයක් ලෙස ද, ස්වයං රැකියා වැඩි කිරීමේ ක්‍රමයක් ලෙස ද භාවිත කළ හැකිය. නිෂ්පාදනයට යොදාගත නොහැකි ඉඩම් හිමි “අස්වැසුම” සහන ලබන පිරිස් මෙම නිෂ්පාදන ක්ෂේත්‍රයට සම්බන්ධ කරගෙන ඔවුන් රජයේ සහන මත යැපීමේ ක්‍රමවේදයෙන් ඉවත් කිරීමට ද රජයට මෙමගින් අවස්ථාවක් උදාකර ගත හැකිය. ඒ අතරම මෙය ස්වයං රැකියාවක් ලෙස බොහෝ පිරිස් ඒ සඳහා යොමුකර ගත හැකි ක්‍රමයක් ද වේ. මධ්‍යම පාන්තික පවුල්වල ආදායම් මට්ටම ඉහළ නැංවීම සඳහා ද මෙය ආධාරකයක් කරගත හැකිය. ඒ සඳහා විධිමත් ක්‍රමවේදයක් අනුගමනය කිරීම වෙනුවට සුර්යබල විදුලිය මිලදී ගැනීමේ දී ගෙවනු ලබන මිල ගණන් පහත දැමීම වැනි අඥාන තීරණවලට එළඹීම ඉතා කනගාටුදායක තත්වයකි.

රජය ප්‍රකාශ කරන්නේ මෙම මිල ගණන් අඩු කිරීම බලපානු ලබන්නේ මින් ඉදිරියට සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනයට පිවිසෙන පිරිස්වලට බවය. එසේ වුවද එම අඩු මිල යටතේ සැපයීම් අංශයේ සිටින ව්‍යාපාර ආයතනවලට එම අඩු මිල යටතේ මෙම ක්ෂේත්‍රය තුළ තවදුරටත් රැඳී සිටීමට හැකියාවක් නොලැබෙන බව සූර්යබල විදුලි සැපයුම්කරුවන්ගේ සංගමය පෙන්වා දෙයි. එමගින් බිඳ වැටෙනුයේ ක්ෂේත්‍රයට පිවිසෙන අනාගත ආයෝජන පමණක් නොවේ. දැනට සූර්ය විදුලිය නිෂ්පාදනය කරන නිෂ්පාදකයන් සඳහා මෙම සමාගම් විවිධ සේවා සපයනු ලැබේ. එබැවින් එම සමාගම් බිඳ වැටුණොත් රටේ සූර්යබල විදුලි නිෂ්පාදනය සම්පූර්ණයෙන්ම බිඳ වැටෙනු ඇත. රජය අවධානය යොමු කළ යුතු වන්නේ තමන්ගේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශය දෙස මිස විදුලි මාෆියාකරුවන් ප්‍රකාශයට පත් කරන නිශේධනාත්මක ප්‍රලාප පිළිබඳව නොවේ.

(***)
කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ආර්ථික විද්‍යා අධ්‍යයනාංශයේ
හිටපු ජ්‍යෙෂ්ඨ මහාචාර්ය
සුනන්ද මද්දුමබණ්ඩාර