අනිකාට හිතවත් බව අඟවමින් වචනයෙන් කරගනු ලබන අකුසලය “ලපනා” යන වචනයෙන් බණ පොතේ විස්තර කරනු ලබයි. ලපනා යන  වචනය ද මුල් ත්‍රිපිටක ග්‍රන්ථවල අපට හමුවන්නේ කුහක සූත්‍රයෙහි ය. කුහක සූත්‍රයෙහි දක්නට ඇති එම වචනය වඩාත් විග්‍රහාත්මක ව පැහැදිලි කරනු ලබන්නේ ථෙරවාද ධර්මය විග්‍රහ කළ ග්‍රන්ථයක් වූ විසුද්ධි මාර්ගයේදී ය. එම කෘතියෙහි එම පැහැදිලි කිරීම කරනු ලබන්නේ බුද්ධඝෝෂ හාමුදුරුවන් වහන්සේ විසින් ය.
විසුද්ධි මාර්ගයෙහිදී ලපනා යන වචනය විස්තර කරනු ලබන්නේ මෙසේ ය. “ලාභ සත්කාර කීර්ති ප්‍රශංසා බලාපොරොත්තු වන්නාවූ පුද්ගලයා අනුන් පිළිබඳ යම් 1.ආලපනාවක්,2. ලපනාවක්,3. සල්ලපනාවක්, 4.උල්ලපනාවක්.5. සමුල්ලපනාවක්,6. උන්නහනාවක්.7. සමුන්නහනාවක්,8. උක්කාචනාවක්,9. සමුක්කාචනාවක් 10.අනුප්පියභාණිතාවක්,11. චාටුකම්‍යතාවක්,12. මුග්ගසුපත්‍යතාවක්13. පරිහට්ටතාවක් වේද එය ලපනා යයි කියනු ලැබේ. 

කාලීන සමාජ අවශ්‍යතාවන් අනුව ඒ ධර්ම කරුණු මෙසේ විස්තර කොට දැක්විය හැකි ය.

01. ආලපනාව - කෙනෙකු සමග පළමුව කතාකොට තමා ඔහුට හෝ ඇයට හිතවත් බව ඇඟවීම.     තමා රටේ සමාජයේ ලොකු ලොකු අය, මැති ඇමතිවරු අඳුනන බව කීම, ඕනෑම වැඩක් ඒ අයගෙන්     තමන්ට කරවා ගත හැකි බව කීම, අවශ්‍ය ඕනෑ දෙයක් ඒ අය ලවා කරවා දිය හැකි බව කීම,     අනුන්ට උදව් උපකාර කිරීම තමාගේ සාමාන්‍ය ගති ස්වභාවය බව කීම. තමන් අන් අයගෙන් කිසිවක් බලාපොරොත්තු නොවී තමා අනුන්ට උදව් කරන බව කීම, ඔබ දුටුවිට ඔබට උදව් කළයුතු යැයි මට හිතුණා ආදී වශයෙන් කීම. ඔබට උදව් කරන්න හිතුණේ සංසාරගත පුරුද්දක් නිසා විය හැකි යයි කීම යනාදී වශයෙන් ව්‍යාජව මනසේ තබාගෙන අව්‍යාජ බව පෙන්වමින් අන්‍යයන්ගේ හිත ඇද බැඳගෙන තමන්ගේ අවශ්‍යතාව ඉටුකර ගැනීම සඳහා කතා කිරීම කුහකකමයි. එය මුඛයෙන් කරන නිසා ලපනා නම් එහි මෙය ආලපනා නමැති අකුසලයට     අහුවෙයි.

02. ලපනාව - යනු තමා සමග පළමු ව කතා බහ කළ කෙනෙකුට ආලපනාවෙහි දැක්වූ ආකාරයෙන් ව්‍යාජ බව මනසේ තබාගෙන අව්‍යාජ ලෙස අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමයි.

03. සල්ලපනාව - අන්‍යයා තමා සමග අමනාප වුව හොත් මේ කිසිවක් කරගත නොහැකි යයි සිතා     අන්‍යයාටත් අදහස් කතා කිරීමේ අවස්ථාව ලබා දෙමින් ව්‍යාජ මනසින් අව්‍යාජ ලෙස කතා කිරිම.

04. උල්ලපනාව - ඔබ හරි දක්ෂයෙකි, ඔබ නායකයෙකි, ඔබ සල්ලිකාරයෙකි, ඔබ හරි ලස්සන     කෙනෙකි ආදී වශයෙන් අනිකා ඉහළ තලයේ තබා ව්‍යාජව මනසේ තබාගෙන අව්‍යාජ බව     අඟවමින් කතා කිරීම.

05. සමුල්ලපනාව - සම්පූර්ණ වශයෙන් ම අනිකා ඉහළ අසුනේ තබා  ගරුසරු පෙන්වා තමා     දෙවැනියා වී ව්‍යාජය මනසේ තබාගෙන අව්‍යාජ බව අඟවමින් අනිකා සමග කතාකිරීම.

06. උන්නහනාව - - අනිකා සතුව තිබෙන දෙය තමාට ලබා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය පසුබිම සකසමින් කරන මියුරු කතාබහ සෘජු වශයෙන් ම අවශ්‍යතාව නොකියා ඇඟවීම.

07. සමුන්නහනාව - - අසන්නාගේ හිත සහ තිබුණු අදහස් සම්පූර්ණයෙන්ම අවුල් සහගත වන ලෙස කතා කිරීම.

08. උක්කාචනාව - මාගේ ගුණ සම්පන්න බව හා බල සම්පන්න බව නිවැරදිව දනිත් නම් ඔබ සැම ඕවා මට ම ලබා දෙන්නේය ආදී වශයෙන් උද්දීපනය වන ලෙස කතා කිරීම.

09. සමුක්කාවනාව - සර්වප්‍රකාරයෙන් ම එසේ උද්දීපනය වන ලෙස කතා කිරිම.

10. අනුප්පියභාණීතාව - සත්‍යානූකූල බව හෝ ධර්මානුකූල බව නොබලා නැවත නැවත ප්‍රිය කතා     කිරීම.

11. චාටුකම්‍යතාව - තමා අනිකාට වඩා පහත් කෙනෙක් ලෙස ඇඟවීම චාටුවයි. 

12. මුග්ගසුූප්‍යතාව - මුං ඇට තැම්බූ කල්හි කොටසක් නොපැසී කොටසක් පැසී තිබෙන්නා සේ යමෙක් කතා කරන විට කොටසක් සත්‍ය ඒවා ද තව කොටසක් අසත්‍ය ඒවා ද වශයෙන් මිශ්‍ර වී තිබීම. 

13. පාරිහට්ටතාව - කිරි මව්වරු සේ දරුවන් වඩා ගැනීම.
මේ වගේ කතා බහ සහිත පුද්ගලයන් අපට සමාජයේ මිනිසුන් ඇසුරු කිරීමේදී     හමුවෙයි. ඔවුන් කරන කතාබහේ දී බාහිරව කෙනෙකුට ඔහුගේ වරදක් ඇතැම් විට නොදැනෙන්නට පිළිවන. එයට හේතුව ඔහුගේ මනසෙහි වීමයි.

එය එකවර බාහිර සමාජයේ කෙනෙකුට දැක ගැනීමට හෝ දැන ගැනීමට අපහසු තරම්ය. ඔහු කාලයක් ඇසුරු කිරීමෙන් ම ඒ ගති ස්වභාවයන් දැනගත හැකිය. ඇතැම් විට එසේ ද දැනගත නොහැකිය. වඩාත් සූක්‍ෂම කුහකයාගේ ගති ස්වභාවය කෙටි කාලීන ඇසුරකින් වුව ද විමසිලිමත්ව නොසිටිය හොත් දැන ගැනීමට අපහසුය.

කෙනෙකු දුටු පමණින් සමීප ඇසුරක් නොගත යුතු ය. යනුවෙන් අදහසක් බුදු දහමේ කියවෙයි. එහි අදහස වන්නේ ඇසුරට ආ පුද්ගලයා ඉතා ඉක්මනින් විශ්වාස කෙනෙකු තරම් සමීපයට නොගත යුතු ය යන්නයි. තමාට කිසියම් අවශ්‍යතාවක් හෝ අපේක්‍ෂාවක් පවතින විට එය ඉටුකර දීමට ඉදිරිපත් වන පුද්ගලයා සමග දැඩි සමීපතාවයකින් බැඳීම ස්වාභාවික ය. නමුත් ඒ අවශ්‍යතාව ඉටුකර දීමට පැමිණි පුද්ගලයාට ද වෙනත් අවශ්‍යතාවයන්  තිබිය හැක. ඔහු බලන්නේ තමාගේ අවශ්‍යතාව ඉටුකර ගැනීමටයි. එනිසා ඇතැම් අය සෘජුව ම තම අවශ්‍යතාව ද, ඇතැම් අය මුල් අවශ්‍යතාව ඉටුකරදී වඩාත් පහසු ලෙසින් තම අවශ්‍යතාවය ද, ඉටුකර ගනු ලබන ආකාරය බොහෝවිට සමාජ අත්දැකීම් වලින් වුව ද ඔබට  වටහා ගත හැකි ය.තමාට උපකාර කිරීම සඳහා ම යැයි කියමින් ඔබ වෙත පැමීණි පුද්ගලයාටත් ඔබට උදවු උපකාර කිරීමට අමතරව ඔබෙන් ඉටුකර ගැනීමට කිසියම් අවශ්‍යතාවක් තිබී ඇතැයි ඔබට ද වැටහෙන්නේ ඇතැම් විට සිද්ධිදාමය අවසන් වූවාටත් පසුව ය.කූහකයාගේ ගති ස්වභාවය එයයි.