ඉන්දියාවේ සාංචි නුවර චේතියගිරි විහාරයේ විශේෂ භූගත ගර්භයක තැන්පත් කර ඇති සැරියුත් මුගලන් අගසවු දෙනමගේ  ධාතූන් වහන්සේ ප්‍රදර්ශනය 64 වැනි වරටත්  සිකුරාදා (25) අලුයම 6ට ඇරඹුණි.

මෙම පුණ්‍ය මහෝත්සවය බෞද්ධ නාට්‍ය ඇතුළු අංග රැසක් ඇතුළත් වේ. 21 වැනි දා ආරම්භ කළ ආලෝක පූජාව අද (25) වැනි දින විවෘත කරන ලද්දේ වියට්නාමයේ සිට සාංචිය වෙත වැඩම කළ බෝධි සිතා මෙහෙණින් වහන්සේ විසිනි.

මහාබෝධි සමාගමේ සභාපති සාංචි චේතියගිරි විහාරාධිපති බානගල උපතිස්ස ජපානයේ ප්‍රධාන සංඝනායක හිමියන්ගේ අනුශාසකත්වයෙන් ඉන්දියාවේ මධ්‍ය ප්‍රදේශ් ආණ්ඩුව සහ ශ්‍රී ලංකා මහා බෝධ සංගමය එක්ව මෙම පිංකම සංවිධානය කරයි. වියට්නාමය, තායිලන්තය ශ්‍රී ලංකාව ඇතුළු රටවල් රැසක බෞද්ධ උවැසි උවැසියෝද සාංචිය වෙත පැමිණෙමින් සිටිති.

චේතියගිරි විහාරය පිවිසුම වන විදුලි ආලෝකයෙන් මෙන්ම බෞද්ධ ධජවලින් අලංකාර කර ඇත.

ධර්මාශෝක අධිරජ්‍යයාගේ පාලන සමයේ සැරියුත් මුගලන් දෙනමගේ ශාරීරික ධාතු තැන්පත් කර මෙම සාංචි ස්තූපය ඉදිකළ බව ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ. 14 වන සියවසේ සිට 19 වන සියවස දක්වා සාංචි පුදබිම කැලයෙන් වැසී ගොස් තිබුණි.

බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත සමයේ ඇලෙක්සැන්ඩර් කනිංහැම් හා  එෆ්.සී. මෙයිස්ගේද පුරාවිද්‍යාඥයන්ගේද සහායෙන් එහි කැණීම් සිදුකර සැරියුත් මුගලන් ධාතූන් වහන්සේ විශේෂ මංජුසාවක බහා ස්තූපයේ ගර්භයේ තැන්පත් කර තිබූ  සොයාගෙන ඔවුන් ධාතුන්වහන්සේ එංගලන්තයට රැගෙන ගිය ද මහාබෝධී සමාගමේ මහ ලේකම්ව සිටි බ්‍රහ්මචාරි දේවප්‍රිය වලිසිංහ මහතා ලෝක බෞද්ධ ජනතාවගේද සහායෙන්  ධාතූන් වහන්සේ නැවත ලබාගැනීමට හැකි විය. 1947 මේ ධාතුන් වහන්සේලා ලංකාවට වැඩමවා වසර 2-3ක් පමණ රට පුරා   ප්‍රදර්ශනය කැරිණ. ධාතූන් වහන්සේ ලබා ගැනීමේ උත්සවයේ දී එවකට සාංචි විහාරාධිපති ධූරය දැරූ හැඩිගල්ලේ පඤ්ඤා තිස්ස නාහිමියෝ මුල්වූහ.

අනතුරුව එම  ධාතූන් වහන්සේ තැන්පත් කිරීමට සාංචි චේතියගිරි විහාරයේ ඉදිකිරීම් ආරම්භ කළේය. ඊට බෝපාල් පාලකයා වූ සිකන්දර් සෞලාන් උල්මුල්ති නවාබ් මහම්මද් හම්දුල්ලා ඛාන් බහදුර් මහාරාජාගේ ද අනුග්‍රහය ලැබූ බව සඳහන් වේ. ඉන්දියාවේ අගමැති ධූරය දැරූ ශ්‍රීමත් ජවහර්ලාල් නේරුතුමා 1952 නොවැම්බර් 30 වැනි දා සැරියුත් මුගලන් මහරහතන් වහන්සේලාගේ ශාරීරික ධාතූන් වහන්සේ තැන්පත් කරමින් චේතියගිරි විහාරය විවෘත කළේය. එදා පටන් සෑම වසරකම නොවැම්බර් මස අවසන් ඉරිදා මෙම පිංකම පැවතියේය. පසුගිය වසරේ සිට අවසන් සෙනසුරාදා දිනයේත් පින්කම පැවැත්වෙන බව බානගල උපතිස්ස නාහිමියෝ

අනුබුදු මිහිදු මහරහතන් වහන්සේ සහ සංඝමිත්තා තෙරණිය ලංකාවට වැඩම කරවීමට පෙර සිට  සාංචි විහාරයේ වැඩ සිටි බව උපතිස්ස හිමි කියති. ශ්‍රී ලාංකික බෞද්ධයින්ගේ මහගෙදර වශයෙන් සැලකේ. මෙසේ මිහිදු මහාරහතන් වහන්සේ වැඩ සිටි සාංචි පුදබිමත් උන් වහන්සේ ශ්‍රී ලංකාවට වැඩම කළ මිහින්තලා පුදබිමත්  යන දෙකෙහිම සමානකම් දක්නට ඇත. සාංචි පුදබිම තරමක් උසක පිහිටි මනරම් පරිසරයක පිහිටා ඇති අතර මිහින්තලය ද ඒ හා සමාන  උසින් යුක්ත වූ ශාන්ත පරිසරයක පිහිටා ඇත.

ලෝකයේ අති විශිෂ්ඨ හා මනරම් නිර්මාණයන්ගෙන් එකක් වන සාංචි ස්තූපය බෞද්ධ ස්තූප අතර අසාමාන්‍ය විශිෂ්ඨත්වය විදහා දක්වයි. මේ හේතු කොටගෙන සාංචිය කොතරම් විශිෂ්ටත්වයට පත් වීද යත් ඈත දේශ දේශාන්තරවවල සිට බෞද්ධ බැතිමත්හු පමණක් නොව ලක්ෂ ගණනක් සංචාරකයෝ එහි වෙති.

අගසවු දෙනමගේ ශාරීරික ධාතූන් වහන්සේ තැන්පත් කරන විශේෂ මණ්ඩපය මලින් සරසා ඇති අයරු

වියට්නාමයෙන් පැමිණි බෞද්ධ උවැසි උවැසියන් සැරසිලි කරන අයුරු

සඝමිත් තෙරණිය ජයශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ වැඩමකරවන අයුරු දැක්වෙන සිතුවමක්

මිහිදු මහරහතන් වහන්සේගේ ලංකා ගමනය ගැන චේතියගිිරි වාහාරයේ ඇති සිතුවමක්