හැන්දෑ කළුවර ගලා එමින් පැවතිනි. කෑම සොයා දිවාකල සැරිසැරූ විහගුන් කැදැලිකරා ඉක්මනින් පියඹායයි. කුඹුකන්ඔය ඉවුර වෙනදාට වඩා ජනාකිර්ණය. පිරිමින් පමණක් පැමිණි මෙතැන දැන් කාන්තාවන්ගෙන්ද අඩුවක් නැත. සමහර කාන්තාවන් ඇද සිටියේ බටහිර පන්නයේ කොට කලිසම්ය.  එතැන සිටි වැඩිදෙනාගේ මුහුණු වලින් දිස් වූයේ භක්තියට වඩා විනෝදය පිරි ස්වභාවයකි. මීට මාස කිහිපයකට පෙර මෙතැන තිබු නිසසලබව, නිහඩබව අද නැත. පන්සියයක් පමණවූ පිරිස පැමිණි වාහන තැන තැනය. ඉඩක් ඇති තැනක ඇටවු කූඩාරම්ය. පුජා භූමියක ඇති ස්වරූපයක් එහි නැත. දේවාල පොළක තාවකාලික කඩවල් ඇති තැනක ස්වරුපයකැයි කීම නිවැරදිය. හැන්දෑවේ දිය නෑම නිසා තෙත්වූ කොණ්ඩය පිසදාන කාන්තාවෝ තැන තැනය. ඉදිරියට නෙරා ආ කුස ටී ෂර්ටයකින් වසාගත් පිරිමින් වැඩි දෙනෙකුගේ යටිකය වැසි ඇත්තේ බාච්චු කොට කලිසම්වලිනි. සමහර කාන්තාවන්ද ඒ ස්වරූපයෙන්ම පෙනේ. කොක් හඩලා සිනාසෙන පිරිස් වනයේ ඇති නිහඩ බව බිද දමති. මෙවන් ඛේදඡුනක ඉරණමක් කතරගම දෙවියන් වැඩ වසන කුමණ කැලේ ‘‘මහකැබිලිත්ත දේවාලය’’ අවට සිදුවෙතැයි එහි නිතර යනෙන භක්තිවන්තයෝ කිසිදා නොසිතූහ. හිරු බැසයාමත් සමගම අදුර කෙමෙන් කෙමෙන් වනාන්තරය ගිලගත් බවක් පෙනේ. කුඹුකන් ඔයේ එගොඩ ඉවුරේ තැන තැන පන්දම් එළි දල්වා තිබේ. මෙගොඩ ඉවුරේද සිටි අතිවිශාල පිරිස අතරින් අ`දුර මකාගන්නට ජෙනරේටර් පණගැන්විණි. දැන්නම් මහකැබිලිත්ත යැයි මහා හාස්කම් තිබු පින්බිම නොව එකම මගුල් සක්වළකි. අඩ අදුරේ තැනින් තැන ගෑවි නොගෑවී කතාබස් කරන ගැහැණු පිරිමිය. තව තැනක දැල්වු ලිපක් මත ඉදෙන බතකි. තවතැනක වෑංජනයකි. තව තැනක ලිපමත වතුර මුට්ටියකි. ලන්තැරූම් එළියෙන් යන්තමට අ`දුර මකාගත් අතීතයකට උරුමකම් කී මහකැබිලිත්තේ කුඹුකන්ඔය ඉවුර අදවන විට එහි පැමිණි පිරිස් ගෙනා ජෙනරේටර් වල එළියෙන් ඒකාලෝකවී ඇත. කොහේසිට පැමිණියත් අනෙකා ගැන හිතන පිරිස් අතීතයේ සිටියත් දැන් එහි යන්නෝ ආත්මාර්ථකාමයෙන් පිරීගියවුන්ය. දෙවියන් බුදුන් ගැන අල්ප මාත‍්‍රයකවත් ගෞරවයක් නැත්තෝ දැන් එහි වැඩිපුරම යන්නට පටන්ගෙන ඇති බව පෙනේ. අඩුමකුඩුම ගෙනයන පොලිතින් කවර, ප්ලාස්ටික්  බෝතල, පෝරකවර, වැනි දිරා නොයන දේවල්ද තැඹිලි කෝම්බ ආදියද හැමතැනකම ගොඩගසා ඇත. සමහරු ඒවා කුඹුකන්ඔයේ පාකර හරිති. ‘‘කතරගම දෙවියෝ දැන් මහකැබිලිත්තේ නෑ. ඉන්නවනම් මේ වගේ නොසණ්ඩාලයන්ට එන්න ඉඩතියන එකක් නෑ.’’ වසර ගණනක් තිස්සේ මෙහි යන එන කතරගම දෙවියන්ට පින් අනුමෝදනා කරන භක්තිවන්තයෝ තම තමන්ටම කියා ගනිති. ‘‘අනේ අපොයි මහ කැබිලිත්තට ගිය කලක්.’’ වෙනදාට සුදු ඇදුමක් නැතුව කුඹුකන්ඔයෙන් කිසිවෙකුත් එගොඩ නොයති. නමුත් අද සංකර ඇදුම් ඇ`දගෙන යන කාන්තාවන්ද මේ බිමේ සැරිසරන්නේ නිවාඩුවක් ගතකරන්නට පැමිණියවුන් ලෙසය. මාස දෙකතුනක් ඇතුළත මහකැබිලිත්තේ හාස්කම් නැත්තේ කතරගම දෙවියන් වෙනත් පෙදෙසකට වැඩම කරවීම නිසා බව බොහෝ දෙනාගේ විශ්වාසයයි. කාලාන්තරයක් තිස්සේ මහකැබිලිත්ත සියඹලා දේවාලය  අසලට වනඅලි මෙන්ම වෙනත් සිවුපාවුන්ද ආගිය අවස්ථා දැක ඇති බැතිමත්හු සිටියහ. වනයේ නිහඩබව හැමවිටම අගය කළ මේ වනසතුන් බෝධිපූජා පවත්වද්දී ඒ දෙස නෙත් යොමා නොසෙල්වී සිටි අයුරු දුටු බැතිමතුන් අප අතර කොතෙකුත් සිටී. නමුත් අද මේ කලබලකාරී පරිසරය වනසතුන්ටද ගෙනදෙන්නේ හිසරදයකි. නොනවත්වා නැගෙන ජෙනරේටර්වල හ`ඩත්, කොක්හ`ඩලා සිනාසීමත්, එකෙකුට එකෙක් නොපරදින අල්ලාප සල්ලාපයත්, වනසතුන්ගේ චර්යාවන් ද වෙනසකට ලක් කර ඇත. කුඹුකන්ඔයේ ඉවරේ වු තොරතෝංචියක් නැති මේ කන්දොස්කිරියාව අභිභවමින් අඳුරේම මහා සද්දයක් නගමින් දැවැන්ත වනඅලියෙක් කුඹුකන්ඔයේ මෙගොඩ ඉවුරේ ජෙනරේටර් සහ වාහන අතරට කඩා වැදුනේ කිසිවෙකුත් බලාපොරොත්තු නොවු ලෙසකිනි. මෙතෙක් වෙලා නොතිබුණු නිහ`ඩබවක් මොහෙතක් තුළ ඇතිවිණි. දහයකට ආසන්න ජෙනරේටර් ප‍්‍රමාණයක් ක‍්‍රියාත්මකවෙමින් තිබුණද වනඅලියාගේ පැමිණීමෙන් ඒවා වහවහා ක‍්‍රියා විරහිත කෙරිණි. එය කෙසේ වුවාදැයි කියන්නට කාටවත් මතක නැත. වනඅලියා කෑගසමින් එනු තැන්තැන්වල වු ගිනිමැලවල එළියෙන් පෙනේ. ගස්යට උන් අය ආගිය අතක් නැත. කොක්හඩලා සිනාසුණු ගෑණු පිරිමි මර බයේ වාහන යටය. අසුවන දේවල් එහෙට මෙහෙට විසිකළ වනඅලියා කුඹුකන්ඔයේ මෙගොඩ බෝධිය දෙසට ගමන් කරනු යන්තම් පෙනුනේ දැල්වු පහන් එළිවලිනි. ඒ වනවිටත් බෝධිය අසල විශාල පිරිසක් කණ්ඩායම් වශයෙන් වෙන වෙනම බෝධිපුජා පවත්වති. ඒ හඩ ආ දෙසට කන්යොමා සිටි මේ දැවැන්ත වනඅලියා බෝධිය කිට්ටුවට වන්නට නවතා තිබු ජිප් රථයක් පිටුපසට ගොස් හිටගනු කිහිප දෙනෙක්ම යන්තම් අදුර අතරින් දිටීය. බෝධින් වහන්සේට මෙතරම් ආසන්නයෙන් වාහන නවත්වන්නේ නැත. බෝධි සිමාවේ නවතා තිබු ජීප්රිය පිටුපසට ගිය වනඅලියා එය ඉදිරියට තල්ලූකළේය. ගියර් දමා නවතා තිබු ජීප්රිය තල්ලූකරද්දී රෝද කැරකුනේ නැත. අඩි විස්සක් තරම් දුරට එය තල්ලූකළ වනඅලියා කුඹුකන්ඔයෙන් එගොඩවූයේය. ඒ වන විටත් රාත‍්‍රී පුජාවන් පැවැත්වීමට යන්නට සුදානමින් සිටි පිරිස් කුඹුකන්ඔය ඉවුරේවිය. මහකැබිලිත්ත සියඹලා දේවාලයට මීටර් එකසිය පනහක් පමණ කූඹුකන්ඔය දෙසට වන්නට පිහිටි බෝධිය දෙසින් බෝධිපුජා හ`ඩ අබිබවමින් පිරිත් සඡ්ඡායනා හඩක් ඇසෙන්නට විය. අම්බලන්තොට පැත්තෙන් ගිය හිමිනමක් බෝධිපුජාව පැවැත්වීමෙන් පසු පිරිත් කියන හඩ මෙසේ ඇසුණි. පිරුවානා පොත් වහන්සේ පිරුවටයක ඔතාගෙන බොහොම සර්දාවෙන් යුතුව මේ හිමියන් මහකැබිලිත්තට වැඩියේ බෝධිය අසල පිරිත් කියන්ට වු සිත් ඇතිවූ නිසාය. වේලාව රාත‍්‍රී හතහමාර පමණවිය. කුඹුකන්ඔය ඉවුරෙන්  එගොඩ පිහිටි බෝධින් වහන්සේ අසල බෝධිපුජාවක් තබන්නටවත් ඉඩක් නැත. ඒ තරමට ම මහකැබිලිත්තට පැමිණි පිරිස්ය. ඔවුහු බෝධිය අසල වෙන වෙනම තැන්වල ඇතිරිලි එලා වාඩිවී බෝධිපුජා පවත්වති. බෝධිය අසල ඉඩකඩක් ඉතිරිව තිබුනේ කැලෑව පැත්තට වන්නටවූ කොටසේ පමණි. මේ හිමියන් එතැන අසුන් ගෙන බෝධිපුජාව මුලින්ම තැබීය. උන්වහන්සේ සමග පැමිණි කිහිප දෙනාට අමතරව තවත් නඩයක් උන්වහන්සේගේ බෝධිපුජාවට එක්වුයේ එය අසා සිටීමෙන් ඇතිවු ශ‍්‍රද්ධාව නිසාමය. මේ බෝධිය අසල අ`දුර මකන්නේ බෝධියට දැල්වු පොල්තෙල් පහන්වල ආලෝකයෙනි. තව ටික දිනක් යනවිට මේ යන එන විවිධාකාර පිරිස් එතැනටද ජෙනරේටර් ගෙන නොයනු  ඇතියි සිතිය නොහැකිය. බෝධිපූජාව අවසන් කළ භික්‍ෂුන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ වැඩමාගෙන ආ පිරුවානා පොත්වහන්සේ දිගහැර තුන් සුත‍්‍රයෙන් පිරිත් කියන්නට ආරම්භ කළහ. ක‍්‍රමයෙන් පිරිත් කියාගෙන යද්දී කැලේ දෙසින් කොළඅතු බිදින හඩක් ඇසෙන්නට විය. මොහොතකින් ඒ හඩ ප‍්‍රදේශය දෙවනත් කරමින් මහා ඝෝෂාවක් නැගෙන්නක් විය. කැලේ දෙසින් අඩි නවයක්, නවය හමාරක් උසැති සද්දන්ත වනඅලියෙක් මතුවනු බෝධිය වටේවූ පහන් එළියෙන් පෙනිණි. ඒ දසුන දුටු බෝධිය වටේ තැනින් තැන පූජාවන් පවත්වමින් සිටි පිරිස් අ`දුරේම හිස් ලූ ලූ අත දිවයන්නට වූහ. පිරිත් කියන හිමියෝ මේ කිසිදෙයක් ගැන අවධානය යොමු නොකර පිරිත් සඡ්ඡුායනය කරති. ඉදිරියට එන මේ වනඅලියා උන්වහන්සේට කරදරයක් කරාවියැයි ඉතිරිවූ කිහිපදෙනා විමතියෙන් පසුවූහ. පිරිත් සඡ්ඡායනය කරන හිමියන්ට අඩි දොළහක් පහළොවක් තියා මේ සද්ධන්තයා නැවතුණි. හාවක් හුවක් නැතිව ටිකවේලාවක් රැදි සිටි මේ අලියා ඉදිරියට නොපැමිණ වෙනත් පැත්තකට හැරී වනය තුළින් නොපෙනී ගියේය. අලියා ගිය බව දැනුනු සැඟවී සිටි පිරිසද යළි බෝධිය ළගට පැමිණියහ. මේ අතර බෝධිපුජාවන් පවත්වා පසුව මහකැබිලිත්තේ සියඹලා දේවාලයට පුජාවන් පැවැත්වීම සිරිත නිසා නඩ කිහිපයක්ම සියඹලා දේවාලයට යන්නට පිටත්වුයේ පන්දම් හෝ විදුලිපන්දම් එළි ආධාරයෙනි. නමුත් කිසිදා නොසිදුවූ සිද්ධියක් එදින විය. කුඹුකන්ඔය එගොඩ ඉවුරේ බෝධියේ සිට කුඩා සියඹලාව දේවාලයට මීටර් එකසිය පනහක් පමණ ඇත. එතනට යන්නට ඇති පාර හරස්කරමින් මහ අලියෙක්ය. ඒ එගොඩදී කලබල කර ජෙනරේටර්ද නිවා දමා ජිප් රථයක්ද ඉදිරියට තල්ලූකර පසුව මෙගොඩ බෝධිය අසල පිරිත් කියන හිමියන් අසලට පැමිණි සද්දන්තයාම බව කාටත් අවබෝධ විය. එදින රාත‍්‍රියේ කිසිම කෙනෙකුට කුඩා සියඹලාවට යන්නට නොදී පැය ගණනාවක්ම පාර හරස්කරගෙන මේ සද්ධන්තයා හිටියේ මහකැබිලිත්ත සියඹලා දේවාලයට අවේලාවේ නොඑන්නැයි නොකියා කියමිනි. අතීතයේ මහකැබිලිත්ත සියඹලා දේවාලය පිහිටි ප‍්‍රදේශයේ, වනඅලි, වළසුන්, දිවියන් වැනි වනසතුන් රාත‍්‍රීකාලයේ නිතර ගැවසුනේය. නමුත් එතැන ජනාකිර්ණ වීමත් සමග වනසතුන් එතැනට පැමිණීම අඩුවිය. විශේෂයෙන් වේලාවක් අවේලාවක් නැතිව දවල් රෑ දෙකේම සියඹලා දේවාලයට පුජාවන් තැබීමට එහි පැමිණි මිනිසුන් පුරුදු විය. මෙය ඒ අවට වනසතුන්ගේ චර්යාවන්ටද යම් බලපෑමක් එල්ල විය. ඊටත් අමතරව පූජාවට්ටි වලින් ඉවතලන පළතුරු ආදිය ඉවක්බවක් නැතිව දේවාලය අවට දැමීම නිසා ඒවායේ සුව`දට වනඅලි පැමිණෙන්නට පටන්ගෙන තිබේ. පුජාවට්ටි රැගෙන යන අයට වනඅලියා බාධාකළේ සමහරවිට ඒවායේ සුවද නිසා විය හැකියැයි සමහරු විශ්වාස කරති. වනජිවී දෙපාර්තමේන්තුවේ කලක් සේවයකර ඉන් ඉවත්වු තිස්මහාරාමයේ විමල් කොඩිතුවක්කු මහතා පවසන්නේ කලකට පෙර බොහෝම භක්තියකින් මහකැබිලිත්තට ජනතාව පැමිණියද අද විනෝදයට පිරිස් එහි ඒම නිසා නොයෙකුත් අපල උපද්‍රව පැමිණෙන බවයි. එක වනඅලියෙක් මෙලෙස දැන් පැමිණුනත් ඉදිරියේදි වනඅලි රංචු වශයෙන් කුඹුකන්ඔය සීිමාවට පැමිණීමට ඉඩඇති බව බොහෝ දෙනාගේ විශ්වාසයයි. ඒ නිසා ඉදිරියේ දී මේ වනඅලින්ගෙන් විශාල අනතුරු පවා සිදුවන්නට ඉඩ ඇති බවද කලක සිට මහ කැබිලිත්තට යනඑන බැතිමත්හු සැක පහළ කරති. ‘‘කූඹුකන්ඔය ළගදි මේ වගේ සිදුවීමක් මීට පෙර සිදුවු බවට අහලා නෑ.’’ මේ විදියට නොයෙක් ආකාරයේ මිනිස්සු මෙහෙම එන්න ගත්තොත් අපිරිසිදුව එන ගෑණුන්ට පිරිමින්ට මොනවගේ අකරතැබ්බවලට මුහුණ දෙන්න වෙයිද කිව නොහැකි බව මහකැබිලිත්ත ගැන භක්තියෙන් පසුවන්නෝ කියති. සමහරවිට එය ජිවිතයක දෙකක බිල්ලකින් අවසන් වන්නටත් පුලූවන් බව ඔවුන්ගේ අදහසයි. දෙසතියකට පමණ පෙර මහකැබිලිත්තේදී සිදුවූ ඉහත සිදුවීම මහා අනතුරක මුලාරම්භයක් විය නොහැකිද? යන්නන් වාලෙ මහකැබිලිත්තට යන පිරිස් එය අවබෝධ කරගත යුතුවනු ඇත. කතරගම දෙවියන්ගේ හාස්කම් අනූන මේ පුදබිම කෙලෙසන්නන් එහි හාස්කම්ද නැතිකරති. මහා අනතුරුවලට අත වනාගනිති. එදා ජෙනරේටර් නිවා දමන තැනට කලබලකර, වනාන්තරයේ නිහඩබව බිදිමින් හැසිරුණ මහජනයා රාත‍්‍රියක් මුලූල්ලේ නිහඩ කළේද කිසියම් හාස්කමකින් විය නොහැකිද? සමහරු විමසති.

අජිත්ලාල් ශාන්තඋදය